• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

نهم ربیع‌الاول

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: نهم ربیع‌الاول، قاتل امام حسین علیه‌السلام، عمر بن سعد، عبیدالله بن زیاد، مختار، امام سجاد علیه‌السلام.
پرسش: مفهوم و اهمیت تاریخی نهم ربیع الاول چیست؟ گفته شده است که در این روز قاتل امام حسین ـ علیه‌السلام ـ توسط امیر مختار کشته شده و نامه‌ای به این مضمون که این قاتل کشته شده، به امام زین العابدین ـ علیه‌السلام ـ ارسال گردیده بود و ایشان بدین واسطه لبخند بر لبانشان جاری گشت. آیا چنین مطلبی صحت دارد؟
پاسخ:



نهم ربیع الاول از چند منظر قابل بررسی است:

۱.۱ - أ. عید بزرگ شیعیان

به علت روایتی که این روز را عید بزرگ شیعیان نامیده؛ به‌گونه‌ای که در آن روز برای شیعیان گناهی نوشته نمی‌شود؟! همان‌طور که در نمایه «رفع القلم نهم ربیع الاول»، سؤال ۲۰۲۲۹ آمده، چنین روایتی، و یا چنین برداشتی از آن صحیح نیست.

۱.۲ - ب. کشته شدن عمر بن سعد

موضوع دیگری که به این روز نسبت داده شده است،
[۱] در برخی از سایت‌ها چنین مطلبی بیان شده است.
کشته شدن عمر بن سعد، فرمانده لشکر یزید در مقابل امام حسین علیه‌السلام است، و گفته شده در چنین روزی به دست مختار کشته شد و مختار، سر عمر بن سعد را با نامه‌ای خدمت فرزند امام علی علیه‌السلام یعنی محمد بن حنفیه فرستاد.


درباره کشته شدن عمر بن سعد در روز نهم ربیع‌الاول چند مطلب بیان خواهد شد:

۲.۱ - أ. زمان قیام مختار

مختار در ربیع‌الاول یا ربیع الثانی سال ۶۶ هجری، قیام کرد و مردم کوفه با او بیعت کردند، پس بلافاصله شروع به قصاص قاتلان شهدای کربلا کرد و عده‌ای از آنان را به هلاکت رساند.
[۳] شیخ طوسی، محمد بن حسن، امالی، ص ۲۴۰، انتشارات دار لثقافه، قم، ۱۴۱۴ق.


۲.۱.۱ - هلاکت برخی قاتلان شهدای کربلا

از جمله کسانی را که در همان سال ۶۶ هجری از میان برداشت، می‌توان به شمر بن ذی الجوشن، خولی بن یزید، عبیدالله بن زیاد
[۶] مسعودی، ابو الحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: داغر، اسعد، ج ۳، ص ۹۷، دارالهجرة، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
و عمر بن سعد اشاره کرد.

۲.۲ - ب. فرستادن سر عمر بن سعد نزد محمد حنفیه

بنا بر نقل کتاب‌های تاریخی، مختار بعد از کشته شدن عمر بن سعد، سر او را همراه نامه و مقداری پول به جانب محمد بن حنفیه فرستاد، و محمد بن حنفیه بعد از دیدن سر عمر بن سعد، برای مختار دعا کرد که: «خدایا! از طرف محمد و اهل بیتش به مختار برترین جزا و پاداش‌ها را عطا بفرما!».

۲.۲.۱ - روایتی در کتاب کشی

بله! در روایتی که در کتاب کشّی وارد شده، چنین آمده:
«أَنَّ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ـ علیه‌السلام ـ لَمَّا أُتِیَ بِرَأْسِ عُبَیْدِ اللَّهِ بْنِ زِیَادٍ وَ رَأْسِ عُمَرَ بْنِ سَعْدٍ خَرَّ سَاجِداً وَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَدْرَکَ لِی ثَأْرِی مِنْ أَعْدَائِی وَ جَزَی الْمُخْتَارَ خَیْراً»؛ چون سرهای عبیدالله بن زیاد و عمر بن سعد را نزد امام زین العابدین ـ علیه‌السلام ـ آوردند؛ حضرت سجده کرده و حمد و سپاس خداوند را به‌جا آوردند و برای مختار دعا و طلب خیر کردند.

۲.۲.۲ - نقلی دیگر

اما بنا بر نقل یعقوبی،
[۱۳] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۲۵۹، دار صادر، بیروت، بی‌تا.
تنها سر عبیدالله بن زیاد بود که نزد امام چهارم ـ علیه‌السلام ـ فرستاده شد و سر عمر بن سعد به نزد محمد بن حنفیه فرستاده شد.

۲.۳ - ج. سرهای فرستاده شده نزد امام سجاد

با توجه به نقل‌های تاریخی بیان شده، فقط در نهایت، دو سر پیش امام سجاد علیه‌السلام فرستاده شد که یکی سر عبیدالله بن زیاد و دیگری سر عمر بن سعد است.


با توجه به مطالب گفته شده، سر عمر بن سعد، در سال ۶۶ هجری، نزد محمد بن حنفیه برده شد؛ زیرا عمر سعد در این سال کشته شد و با توجه به ماه خروج مختار که در ربیع الاول یا ربیع‌الثانی این سال بوده، قطعاً نمی‌تواند در نهم ربیع‌الاول همان سال، عمر بن سعد کشته شده باشد و با توجه به فاصله بین عراق و حجاز، در همان ایام، سر او نزد امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ فرستاده شده باشد! بله می‌توان قبول کرد که سر عمر بن سعد خدمت امام فرستاده شده ولی کشته شدن عمر بن سعد در نهم ربیع صحیح نیست.
نسبت به سر عبیدالله بن زیاد که بنا بر نقلی خدمت امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ فرستاده شد، همین اشکال وارد است، مضافاً بر این که در کتاب‌های تاریخی و روایی، چنین مطلبی برای نهم ربیع الاول ثابت نیست.


۱. در برخی از سایت‌ها چنین مطلبی بیان شده است.
۲. مسکویه رازی، ابو علی، تجارب الامم، تحقیق:امامی، ابوالقاسم، ج ۲، ص ۱۴۶، سروش، تهران، ۱۳۷۹ش.    
۳. شیخ طوسی، محمد بن حسن، امالی، ص ۲۴۰، انتشارات دار لثقافه، قم، ۱۴۱۴ق.
۴. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص ۲۷۰، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ق.    
۵. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص ۲۷۲، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ق.    
۶. مسعودی، ابو الحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق: داغر، اسعد، ج ۳، ص ۹۷، دارالهجرة، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
۷. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص ۲۸۶، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ق؛ البته ابن کثیر بعد از بیان قول به هلاکت رسیدن ابن زیاد در سال ۶۶ هجری می‌گوید:مشهور آن است که در سال ۶۷ کشته شده است.    
۸. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص ۲۷۳، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ق.    
۹. ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق:شیری، علی، ج ۶، ص ۲۴۷، دار الاضواء، بیروت، ۱۴۱۱ق.    
۱۰. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج ۸، ص ۲۷۴، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۷ق.    
۱۱. بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب ‌الأشراف، تحقیق:زکار، سهیل، زرکلی‌، ریاض، ج ‌۶، ص ۴۰۶، دار الفکر، بیروت، ۱۴۱۷ق.    
۱۲. کشی، محمد بن عمر، إختیار معرفة الرجال، محقق و مصحح:شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصطفوی، حسن،‌ ص ۳۴۱، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.    
۱۳. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۲۵۹، دار صادر، بیروت، بی‌تا.



پایگاه اسلام کوئست.    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | فضیلت ایام




جعبه ابزار