علت نصف بودن ارث زن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلید واژه:
ارث،
اقتصاد،
احکام،
اسلام،
مهریه،
نفقهسوال: چرا ارث
زن نصف مرد است؟
پاسخ:
موضوع نصف شدن ارث زنان در برخی موارد، به معنای ناقص بودن یا نصف بودن
شخصیت و ارزش زنان نیست که برخی به غلط آن را
تبلیغ می‌کنند.
در
دین مبین اسلام شخصیت انسانی زن، برابر با مردان بوده و در رسیدن به درجات
کمال انسانی، هیچ تفاوتی بین این دو جنس قرار داده نشده است که
آیات قرآن و احکام دین مبین اسلام به خوبی گویای آن است: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثی وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ؛
ای مردم! ما شما را از یک
مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (این‌ها ملاک
امتیاز نیست)، گرامی ترین شما نزد خداوند با
تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است».
قانون ارث، موضوع مالی و اقتصادی است که در اسلام، بر پایه
عدالت اجتماعی بنیان نهاده شده و در آن مسئولیت‌های اجتماعی و خانوادگی هر یک از زن و مرد، رعایت شده است. اگر از درون نظام
حقوق اسلام، به ارث نگاه شود، سهم زنان که هیچ مسئولیت اقتصادی بر دوش ندارند، کاملاً منصفانه و ضامن
کرامت و
عزت نفس زن
مسلمان است.
در زمان
ظهور اسلام و
نزول قرآن
کریم، محرومیت زنان از ارث، میان همه اقوام ملل بشری در سطح
دنیا وجود داشت و زن به هیچ یک از عناوین
همسر،
مادر،
دختر و یا
خواهر ارث نمی‌برد. اسلام در زمینه ارث،
انقلاب به وجود آورد و به زنان، حق ارث
عطا کرد و تمام قوانین ظالمانه دوران
جاهلیت را که بر پایه
اعتقادات و آداب و رسوم
قبیله‌ای بود،
منسوخ نمود.
در دوران جاهلی نه تنها به زن ارث نمی‌دادند بلکه بدون توجه به
رضایت او همانند دیگران، اموال
متوفی وی را به ارث می‌بردند. این قانون جاهلی به وسیله قرآن کریم منسوخ شد.
اسلام، احکام ارث را بر اساس جنسیت مرد یا زن بودن وضع نکرده، بلکه براساس مسؤلیت مالی و موقعیتی است که این دو در خانوار دارند. در پاره‌ای از موارد، زن بیش از مرد سهم می‌برد، بنابراین سهم ارث، متناسب با نظرگاه کلی اسلام نسبت به خانواده،
تقسیم وظایف و مسؤلیت‌ها سازگار و عادلانه است.
در بحث ارث زنان، سه فرض مطرح است که معمولاً یک فرض آن ذکر می‌شود و از دو فرض دیگر غفلت می‌شود:
۱) در مواردی زن و مرد، همتا و مساوی ارث می‌برند، مانند صورتی که
میت (فرزند)،
پدر و مادر داشته باشد که هر کدام به طور یکسان یک ششم ارث می‌برند و سهم پدر به عنوان مرد بودن بیش از سهم مادر نیست.
۲) در مواردی زن، کمتر از مرد ارث می‌برد، مانند دختر که کمتر از
پسر ارث می‌برد.
۳) در مواردی سهم زن بیش از سهم مرد می‌باشد، مانند موردی که میت، غیر از پدر و دختر، وارث دیگری نداشته باشد که در این جا پدر یک ششم می‌برد و دختر بیش از آن یا مانند موردی که میت دارای
نوه باشد و فرزندان او در زمان حیات وی مرده باشند که در این‌جا نوه پسری، سهم پسر را می‌برد و نوه دختری سهم دختر را، یعنی اگر نوه پسری دختر باشد و نوه دختری پسر باشد، دختر دو برابر پسر ارث می‌برد.
بنابراین، سوال را به صورت کلی نمی‌توان طرح کرد که چرا ارث زن، نصف مرد است، زیرا در مواردی ارث زن و مرد مساوی و در موارد دیگر ارث زن از مرد بیشتر است و فقط در برخی از موارد است که ارث زن از مرد کمتر است، پس بهتر است سؤال را این طور مطرح کنیم: چرا در برخی موارد ارث زنان نصف مردان است؟
امام رضا علیه‌السلام در پاسخ به این سوال که چرا در برخی موارد ارث زنان نصف مردان است، فرمود: «زن وقتی که شوهر کرد، مالی به عنوان
مهر می‌گیرد و هزینه زندگی وی بر عهده مرد است و مرد باید نفقه و سایر مخارج زن را بدهد، ولی بر عهده زن چیزی نیست، از این جهت
حق مرد بیشتر است».
امام
صادق علیه‌السلام فرمود: «علتش این است که اسلام
سربازی را بر زن
واجب نکرده و مهر و نفقه را بر مرد لازم شمرده است از جرائم اشتباهی که خویشاوندان
مجرم باید دیه بپردازند، زن از پرداخت دیه و شرکت با دیگران معاف است.
».
با توجه به این دو روایت و با نگاه به احکام دیگر اسلام، متوجه می شویم که نصف شدن ارث زن نسبت به مردان در برخی موارد با توجه به مسولیت های اقتصادی در خانواده و جامعه مانند دادن نفقه و مهر و
دیه عاقله و شرکت در جهاد و پرداخت حقوق واجب اجتماعی که بر عهده مردان نهاده شده، تنظیم شده است و دین اسلام برای ایجاد تعادل میان مسئولیت و حق این احکام را وضع نموده است.
طبیعی است که دین اسلام وقتی مسئولیت مالی بیشتری را بر دوش مردان قرار داده، حق بیشتری را نیز در ارث قرار داده تا بین مسئولیت و حق تعادل بر قرار شود و چون به موضوع مهریه و نفقه (دادن خرج خانواده) نگاه کنیم بخشی از این حقوق(اموال مردان) به زنان برگشت می‌نماید. بنابراین اگر چه در زمان کنونی، زنان نیز غالباً شغل و در‌آمد دارند و خرج خانه را نیز می‌دهند، اما در احکام دین اسلام، در آمدهای زنان اختصاص به خودشان دارند و هیچ تکلیفی در مخارج خانه بر عهده آنان نیست و آن‌ها می توانند اموال خود را اصلاً خرج خانواده نکنند، ولی بر مردان واجب است که خرج خانواده را بپردازند.
پایگاه شهر سوال
