مرز بین خشم پسندیده و خشم ناپسند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:غضب، خشم، خشم ناپسند، خشم پسندیده، کنترل خشم.
پرسش :فرق و مرز بین «خشم پسندیده» و «خشم ناپسند» چیست؟
پاسخ :
نظر به این‌که از یک سو در آموزه‌های
دین اسلام ،
پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) به عنوان سرمشق و الگو تعیین شده
و از سوی دیگر، پیامبر(صلی الله علیه وآله) و همراهانشان نسبت به
دشمنان خدا سخت‌گیر، امّا با
دوستان خداوند ، مهربان بوده‌اند،
ما نیز به پیروی از آن اسوه یگانه باید خشممان را به دشمنانمان اختصاص بدهیم و با دوستانمان – و حتی آنانی که هم‌کیش ما نبوده اما بنای دشمنی نیز ندارند - مهربان باشیم.
در همین راستا، خشمی که برای خدا و در راستای
اطاعت از خدا باشد پسندیده و نیکو است، امّا خشمی که در راستای
هوای نفس و
اطاعت از شیطان باشد، ناپسند است.
در این مقال به چند مطلب پیرامون غضب و خشم به طور اختصار اشاره می‌شود.
در روایات اسلامی نوعاً
خشم و
غضب به طور مطلق مورد مذمت و نکوهش قرار گرفته است، اما مشخص است که مراد از آنها، غضبی است که برای هوای نفس و منافع شخصی باشد، ولی خشمی که برای رضای حق باشد نه تنها مذموم نیست، بلکه بسیار پسندیده و در برخی موارد، لازم و ضروری است.
زمانی که انسان غضبناک می‌شود عقل وی تحت الشعاع قرار می‌گیرد؛ چنانچه
امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید:«خشم و غضب، دل
حکیم را تاریک می‌کند و هر کس غضب خود را در اختیار نگرفت، نمی‌تواند
عقل خود را در اختیار بگیرد».
بر این اساس، فکرش به درستی کار نمی‌کند؛ همان‌طور که
امام علی (علیه السلام)فرمود:«
تندخویی ، بخشی از
دیوانگی است؛ زیرا صاحب آن(در غالب موارد)، بعداً پشیمان می‌گردد و اگر چنانچه پشیمان نشد جنون او ریشه می‌دواند!».
بسیاری از تصمیم‌هایی که شخص خشمگین می‌گیرد درست نبوده و او دست به کارهایی می‌زند که بعداً پشیمانی را به دنبال خواهد داشت؛ بر این اساس باید از چنین خشمی به خدا پناه برد؛ امام صادق(علیه السلام) فرمود:«رسول خدا(صلی الله علیه وآله) هر روز از شش چیز به خداوند پناه می‌بردند و آنها عبارت‌اند از:
شک ،
شرک ،
تعصب ،
غضب ،
ظلم ، و
حسد ».
برخی از گناهان زمینه‌ساز گناهان دیگر می‌باشند. خشم و غضب ناپسند نیز از طرفی می‌توانند موجب گناهان دیگری شده و از طرف دیگر، گناهانی نیز وجود دارند که غضب ناپسند، از آنها سرچشمه می‌گیرد، از این‌رو؛ افرادی که می‌خواهند افسار خشم و غضب را به دست گرفته و آن را تحت کنترل خود در‌آورند نخست لازم است عوامل پیدایش آن‌را بشناسند که برخی از آنها عبارتند از:
حسادت ،
تکبر ،
زورگویی و
تحقیر مردم . در روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده است:«
حواریون به
عیسی بن
مریم گفتند:ای معلم نیکی‌ها! به ما بگو، غضب از کجا شروع می‌شود، فرمودند:از تکبر، زورگویی و تحقیر مردم».
شیطان دشمن قسم خورده انسان‌ها است و به طور طبیعی تلاش دارد از هر راه و دامی برای
انحراف و
گمراهی انسان بهره ببرد. یکی از این دام‌ها خشم و غضب ناپسند است. در روایتی می‌خوانیم:«شیطان می‌گوید:غضب، دام من است و هر کس از نیکان را بدان وسیله صید می‌کنم و راه آنها را به طرف
بهشت می‌بندم».
بنابر این، کسانی که به دنبال
تهذیب نفس بوده و در نهایت
خشنودی خداوند را طلب می‌کنند شایسته است هنگام غضب آن‌را فرو نشانند تا مشمول آثار مثبت مادی و معنوی قرار گیرند. پروردگار یکی از
اوصاف مؤمنان را فروبردن خشم می‌داند:«وَ إِذا ما غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُون»
خشم و غضب نابجا پیامدهایی دارد که با شناخت بهتر می‌توان از آنها دوری جست؛ مانند این‌که انسان خشمگین و غضبناک از روی تفکر و اندیشه کار نمی‌کند و چه بسا ایمانش نیز مورد خطر قرار بگیرد؛ رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در این‌باره می‌فرماید:«غضب،
ایمان را فاسد می‌کند همان‌گونه که سرکه عسل را فاسد می‌گرداند».
و یا ممکن است به دنبال غضب، گناهان بزرگتری از او صادر شود؛ چنانچه امام صادق(علیه السلام) به نقل از پدر بزرگوارشان فرمود:«کدام چیز بدتر از غضب است؟! هر گاه مردی غضب کند آدم می‌کشد و زن پارسا را متهم می‌کند».
فرو نشاندن خشم، مهربانی خدا را به همراه دارد. روایاتی ناظر به این مطلب است:
زید بن علی روایت می‌کند:«خداوند به پیامبرش
داود (علیه السلام)
وحی فرستاد و گفت:هر گاه بنده من در حال خشم و غضب، مرا یاد آورد، من هم
روز قیامت او را به یاد آورده و از نظر دور نمی‌دارم».
و
امام باقر (علیه السلام) می‌فرماید:«...خداوند به
موسی (علیه السلام) فرمود:ای موسی! به مردم غضب نکن تا تو را از غضب خود حفظ کنم».
امام باقر(علیه السلام) به نقل از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود:«هر کس خود را از بدگویی به مردم حفظ کند خداوند روز قیامت او را آزاد می‌گذارد و هر کس با مردم به تندی رفتار نکند خداوند روز قیامت او را عذاب نمی‌کند».
امام صادق(علیه السلام) فرمود:«هر کس خشم خود را فرو برد خداوند لغزش‌های پنهانی او را می‌پوشاند».
الف. عبارت «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم» را بر زبان آورد.
ب. تغییر حالت دهد مثلاً اگر در حال ایستاده خشم گرفت بنشیند، اگر در حال نشسته خشم گرفت بایستد.
ج.
وضو گرفته و دست و صورتش را آب بزند.
د. برای برطرف شدن خشم
دعا کند.
همان‌طور که خشم از روی هوا و هوس ناپسند و مذموم است، اگر خشم بجا و برای خدا باشد پسندیده و لازم خواهد بود. امام علی(علیه السلام) می‌فرماید:«...
جهاد چهار شعبه دارد:
امر به معروف ،
نهی از منکر ، پایداری در جبهه‌ها، و کینه‌توزی با فاسقان. پس هر که امر به معروف کند پشت مؤمن را محکم ساخته، و هر که نهی از منکر کند بینی
کافر را به خاک مالیده، و هر که در جبهه‌ها پایداری کند به عهد و وظیفه خود عمل نموده، و هر که با فاسقان کینه توزد برای خدا خشم گرفته، و هر که برای خدا خشم بگیرد حقیقتاً مؤمن است. پس این است ایمان و پایه‌های آن».
پایگاه اسلام کوئست
