مضغه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مضغه، علقه، مخلقه، سوره حج.
پرسش: چرا در
سوره حج آیه ۵، «مضغه» را تمام و ناتمام معنا کرده است؟
پاسخ: «مخلقه و غیر مخلقه» صفت برای «مضغه» است؛ به این معنی برخی اقسام مغضه، مقدرات و کیفیت خصوصیات در این مرتبه کامل است و اقسام دیگر کامل نیست.
قرآن کریم در
مراحل خلقت انسان پس از
نطفه و علقه مرحله‌ای دیگری به نام «مضغه» را مطرح می‌سازد که در دو آیه
و سه بار از آن سخن گفته است.
خداوند در
سوره حج آیه ۵ می‌فرماید: «
ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِن مُّضْغَةٍ مُّخَلَّقَةٍ وَغَیْرِ مُخَلَّقَةٍ لِّنُبَیِّنَ لَکُمْ ؛ پس از علقه، آن‌گاه از مضغه دارای
خلقت کامل و خلقت ناقص تا قدرت خود را به شما روشن گردانیم».
واژه «مضغه» در
لغت به معنای «غذای جویده شده و گوشت جویده» آمده است. به عبارت دیگر، قطعه‌ای از
گوشت که شبیه گوشت جویده‌شده است.
و واژه «مخلقه» تعبیری است که برای مبالغه در «خلق» به کار می‌رود و «خلق» به معنای ایجاد چیزی بر کیفیت مخصوص است. پس تعبیر به «مخلّقه» در مورد «مضغه» اشاره به این است که حقیقت
خلق و تحقق آن، یعنی ایجاد بر کیفیت مخصوص و تعیین خصوصیات و مقدمات، در این مرتبه است.
اما غیر مخلقه به این معناست که تعیین برخی خصوصیات (تماماً یا بعضاً) در این مرتبه «مضغه» نیست.
جنین انسان از هنگام
لقاح تخمک و کرمک (اوول و
اسپرم) تا شش روز در راه است تا در
رحم جای‌گزین شود. سپس در رحم لانه‌گزینی می‌کند و به صورت آویزک (علق) تا چهارده روز به
رشد خود ادامه می‌دهد. از هفته سوم بارداری، دوره تمایز لایه‌های زاینده (مضغه) را می‌گذراند که تا ماه سوم
بارداری ادامه دارد.
اما این «مضغه» همیشه یک حالت ندارد و مراحل و حالات گوناگونی دارد که در
قرآن از آن «مخلقه و غیر مخلقه» نام برده است.
اما
مفسران دیدگاه‌های مختلفی در این دو تعبیر دارند؛ مانند:
مقصود، جنین کامل الخلقه یا ناقص باشد.
مقصود از مخلقه، مرحله تصویر جنین باشد.
مقصود از مخلقه، مضغه شکل‌یافته و متمایز است.
و نظرات دیگری درباره آن بیان شده است که بیش‌تر آنها قابل جمع است.
تعبیر بسیار زیبا و شگفت‌انگیز قرآن (مضغه، مخلقه و غیر مخلقه) با یافته‌های پزشکی جدید هماهنگ است و جنین را در این دوره (هفته سوم به بعد) به صورت گوشت کوبیده معرفی می‌کند و اشاره‌ای لطیف به تمایز لایه‌های آن (مخلقه= ایجاد به کیفیت مخصوص و تعیین خصوصیات) می‌کند و یک نوع رازگویی و
اعجاز علمی قرآن را می‌رساند.
در نتیجه می‌توان گفت: از مجموع نظرات این‌طور استفاده می‌شود که «مخلقه و غیر مخلقه» صفت برای «مضغه» است؛ به این معنی برخی اقسام مغضه، مقدرات و کیفیت خصوصیات در این مرتبه کامل است و اقسام دیگر کامل نیست.
۱. پژوهش در اعجاز علمی قرآن، رضای اصفهانی، انتشارات مبین، ص۵۰۰-۴۹۳.
۲. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیه، ج۱۴، ص۲۴.
۳. معارف قرآن، مصباح یزدی، ص۳۳۸.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مضغه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۲۴.
