معامله
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: استثنای منقطع، استثنای متصل، معامله، نوشتن.
پرسش: در
آیه ۲۸۲ بقره (۲) می‌فرماید:«
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا تَدایَنْتُمْ بِدَیْنٍ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی... » تا آن‌جا که «
إِلاّ أَنْ تَکونَ تِجارَةً حاضِرَةً تُدیرُونَها بَیْنَکمْ فَلَیْسَ عَلَیْکمْ جُناحٌ أَلاّ تَکتُبُوها وَ أَشْهِدُوا إِذا تَبایَعْتُمْ ». آیا این استثنا منقطع است یا متصل؟ اگر آن را متصل بگیریم، آیا منافاتی با وصف «حاضرة» نخواهد داشت؟ زیرا اگر «تجارة حاضرة» باشد، دیگر خارج از عناوین «تداین» و «دین» و «الی اجل مسمی» خواهد بود.
پاسخ: درباره استثنای «
إلا أَنْ تَکونَ تِجارَةً حاضِرَةً » در آیه شریفه مزبور دو وجه بیان شده است:
به این بیان که صدر آیه، بیانگر یکی از آداب تجارت و معامله مدت دار (مؤجّل) است که لازم است به عنوان مدرک نوشته ای در بین باشد و صورت معامله با رعایت عدالت نوشته شود. در ادامه آیه، به واسطه «
إِلَّا أَنْ تَکُونَ تِجارَةً حاضِرَةً »، نوشتن در یک نوع از معامله استثنا شده است؛ به این معنا که اگر معامله و داد و ستد به‌صورت نقدی باشد و هیچ نوع پنهان کاری در یکی از دو طرف نباشد، در این صورت لزومی ندارد که این معامله نوشته شود؛ چون در داد و ستد نقدی شک و تردیدی از آینده وجود ندارد.
به این معنا که بعد از بیان کتابت می‌فرماید: اگر تجارتی که انجام می‌گیرد، نقد و حاضر باشد و ثمن و مثمن دست به دست می‌شود، نیازی به نوشتن نیست و آن حکمِ کتابت، مربوط به تجارت مدت‌دار و نسیه است.
به‌هر‌حال چه «
إلا أَنْ تَکونَ تِجارَةً حاضِرَةً » را استثنای متصل بدانیم و چه منقطع، از جهت حکم (بی‌نیازی از نوشتن) در معاملاتی که به‌صورت نقدی باشد، فرقی نمی‌کند و اگر استثنا متصل هم باشد، اشکالی ندارد؛ زیرا به‌صورت کلی معامله به عین و یا دین یک نوعی از تجارت و مبایعه هستند و از این جهت مستثنا داخل در مستثنا‌منه است، ولی وصف «حاضرة» آمده تا معامله و تجارت مدت‌دار را خارج کند،
و این وصف موجب نمی‌شود تا به‌صورت کلی مستثنا از مستثنا‌منه خارج شود تا بگوییم استثنا منقطع است؛ زیرا وصف، دخالتی در این امر ندارد.
پایگاه اسلام کوئیست.
