موسیقی‌درمانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: موسیقی غیر مجاز، گوش دادن اجباری.
پرسش: گاهی اوقات در بعضی مکان‌های عمومی از موسیقی استفاده می‌شود و با تذکر به آن‌ها بحث موسیقی‌درمانی و آرامشی را که به آن‌ها می‌دهد، به میان می‌کشند. نظر شما در برخورد با این امر چیست؟
پاسخ: درباره فردی که موسیقی لهوی گوش می‌دهد و آن را با عنوان موسیقی‌درمانی توجیه می‌کند، باید بگوییم کسی
حق ندارد در اماکن عمومی برای آسوده شدن از افسردگی خود از ابزاری کمک بگیرد که منجر به آشفتگی روحی فرد دیگر یا موجب ناراحتی متدینان گردد. به لحاظ شرعی نیز، شنیدن موسیقی مبتذل حرام است. این امر براساس
قرآن،
روایات و دلیل عقلی و علمی مطرح شده است و همه
علما در این مورد اتفاق نظر دارند. حال ممکن است فردی چنین مطرح کند که آیا می‌توان برای درمان افسردگی از موسیقی مبتذل و ترانه‌های لهوی استفاده کرد؟ در پاسخ می‌گوییم موسیقی‌درمانی‌ای که در غرب مطرح شده، به عنوان درمان جانبی (نه انحصاری) در کنار داروها و شیوه‌های درمانی دیگر استفاده می‌شود؛ یعنی این‌گونه نیست که شنیدن موسیقی، حلّال همه مشکلات باشد؛ اما اگر نظر متخصصان و روان‌شناسان حاذق و باتجربه این باشد که چیزی جای‌گزین موسیقی لهوی نمی‌شود و خاصیت درمانی آن را ندارد (که قائل شدن به این امر با توجه به تحقیقات و پژوهش‌های اندک مشکل است) شنیدن موسیقی با رعایت قوانین خاص برای آن افراد بدون اشکال خواهد شد، پس در این مورد نیز موسیقی لهوی به شرط انحصار درمان به این شیوه برای عده‌ای خاص با شرایط خاص تجویز می‌شود و کسی نمی‌تواند به خاطر خود مزاحم دیگری گردد.
تمام بحث‌های فوق در جایی است که فرد
موسیقی لهوی گوش می‌دهد و آن را با عنوان موسیقی‌درمانی توجیه می‌کند.
تذکرات باید کاملاً دوستانه و محترمانه باشد؛ چون در اکثر مواقع زبان خوش جوابِ مثبت می‌دهد:
به شیرین زبانی و لطف و خوشی ••• توانی که پیلی به مویی کشی
آقای قرائتی نقل می‌کردند که یک بار سوار اتوبوس بین شهری شدم. راننده، نوار موسیقی لهوی گذاشته بود سریع از کیف خود مقداری
سوهان و شیرینی بیرون آوردم و نزد راننده رفتم و به او شیرینی تعارف کردم، بعد محترمانه در گوش او گفتم، لطفاً این
موسیقی را قطع کنید و راننده نیز نوار را خاموش کرد. (جلسات تلویزیونی استاد قرائتی)
بی‌تردید زبان تند، فریاد زدن،
تذکر و
نصیحت در بین جمع و به شکل آمرانه، جواب معکوس خواهد داد
و ممکن است فرد را برای پذیرش حرف حق، مقاوم کند؛ اما اگر دعوت به کار نیک به شکل صحیح آن انجام شود، مسلماً به‌تدریج اثر خواهد گذاشت.
برخی افراد به بهانه موسیقی‌درمانی قصد دارند در مکان‌های عمومی ترانه‌ای مبتذل گوش کنند (البته فراموش نکنیم که برخی افراد به خاطر دوستان ناسالم، محیط بد و عدم تربیت صحیح دینی در گذشته، از حرام بودن و اثرات مضر آن بی‌اطلاع هستند.) ما می‌توانیم با کسب اطلاعاتی در زمینه موسیقی‌درمانی و مسائل روان‌شناختی مستدل با آن‌ها گفت‌وگو کنیم.
برخی نکاتی که درباره موسیقی‌درمانی خوب است بدانیم، عبارت‌اند از:
موسیقی‌درمانی (Music - Thrapy) از
جنگ جهانی اول جهت تغییر خلق بیماران استفاده شده است و بیش‌تر برای درمان بازماندگان و مجروحان
جنگ استفاده می‌شد. (WWW.Roshd.ir) اما باز بااین‌حال این رشته هنوز هم نوپاست و نیاز به پژوهش، تحقیقات و آزمایش‌های میدانی دارد. در این درمان به طور گروهی به موسیقی گوش می‌دهند.
اگرچه از موسیقی‌درمانی درباره مشکلات مختلفی استفاده می‌شود (مثل مصرف
مواد مخدر)، ولی معمولاً از موسیقی‌درمانی در مورد کسانی استفاده می‌شود که معلولیت‌های شدیدی دارند؛ مثل معلولیت‌های یادگیری و اُتیسم (در خود فرومانده) اختلالات
زبان و گفتار، معلولیت‌های بینایی و بیماری
آلزایمر.
موسیقی‌درمانی‌ای که در
روان‌شناسی از آن بحث می‌شود، به عنوان یک درمان جانبی و اغلب در کنار درمان‌های دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درست است که موسیقی‌درمانی حدود پنجاه سال است که در
دنیا مطرح است، اما به عنوان یک رشته علمی جدید هنوز در اول راه است و در این زمینه اطلاعات و تحقیقات اندک است و در کشور ما این امر به‌شدت مبهم است؛ چون پژوهش‌های علمی زیادی در این امر انجام نشده است. درمان‌های رایج و روان‌درمانی‌های معتبر جهانی، در کشور ما هنوز به شکل صحیح انجام نمی‌شود، چه رسد به موسیقی‌درمانی که تازه و نوپاست.
یکی از چیزهایی که روان‌شناسان و روان‌پزشکان دنیا برای درمان بیماران در نظر می‌گیرند، مسئله
فرهنگ، رسوم و آداب هر جامعه است؛ یعنی صرف این‌که تست و وسیله سنجشی مثلاً در یک کشور جواب داد، نمی‌توان همان را با همان شکل در کشور خود پیاده کرد، باید آن تست و وسیله سنجش در کشور جدید نیز به اصطلاح علمی نُرم شود و مطابق فرهنگ و ارزش‌های آن کشور جدید مطرح گردد. در مورد اختلالات روان‌پزشکی و روان‌شناختی نیز درمانگر باید برای تشخیص و درمان بیماری به فرهنگ آن کشور توجه کند؛ به همین خاطر ما نمی‌توانیم همان موسیقی‌درمانی را که مبتنی برای پژوهش‌های کشورهای دیگر است، در کشور خود عیناً مطرح کنیم و منتظر همان نتیجه باشیم. برخی موسیقی‌ها براساس تحقیقات و بررسی‌های علمی موجب
پرخاشگری (WWW.Roshd.ir) و در عده‌ای دیگر سبب بروز حالات غیر طبیعی از قبیل اضطراب، نگرانی، غم شدید و ناامیدی افراد می‌شود (WWW.Roshd.ir). بنابراین نوع موسیقی، مدت گوش دادن، محل و زمان و این‌که باید گروهی باشد یا فردی و ... هنوز به طور دقیق تعریف نشده است. برخی متخصصین امر عقیده دارند موسیقی باید تحت نظر یک موسیقی درمانگر تعلیم دیده، برای بیمار در نظر گرفته شود (WWW.Harmony Talk.com). از سویی دیگر نیز انتخاب دقیق موسیقی یا فعالیت‌های موسیقیایی بستگی به میزان
دانش و معلومات درمانگر از تأثیر موسیقی بر رفتار آدمی و درک نقاط قوت و ضعف درمان‌جو و مراجعه‌کننده و اهداف درمانی دارد (WWW.Aineh.com) و چنین متخصصینی در کشور ما تقریباً وجود ندارد.
اطلاعات فوق به ما کمک می‌کند با طرف مقابل مستدل سخن بگوییم.
در جامعه و اماکن عمومی باید شئون اسلامی و مصلحت جمع رعایت شود؛ حتی در کشورهایی که دم از
دموکراسی می‌زنند، به فرد اجازه نمی‌دهند طبق میل و خواسته خود در اجتماع هر کاری را انجام دهد و به شدت با این افراد برخورد می‌شود؛ یعنی طبق مقررات آن‌ها، کسی حق ندارد تحت عنوان آزادی، به
آزادی دیگری لطمه زند. در اماکن عمومی باید حال همه افراد را در نظر گرفت؛ به عنوان مثال کسی
حق ندارد به خاطر این‌که عزادار است، در اماکن عمومی برای همه نوار عزا بگذارد. گاهی شنیدن صدای غمناکی (مثل سرودها و نغمه‌های دشتی) برای برخی از افراد تبعات
افسردگی را به بار می‌آورد و برای عده‌ای نیز شنیدن موسیقی‌های شاد باعث می‌شود که فرد دچار آشفتگی روحی گردد؛ چون در بین بیماران نیز افرادی هستند که به خاطر اختلالاتشان هیجان‌های شادی مضاعف، و حالت انبساط بی‌حد‌ومرز را
تجربه می‌کنند. در این افراد هر فعالیتی ممکن است به ایجاد لذت وافر و شادی ناهنجار وی منجر شود و باعث آشفتگی روحی او (احساس خودبزرگ‌بینی، کاهش نیاز به
خواب، حرافی، گریز افکار، ناآرامی حرکتی و روانی) گردد. طبق اصطلاح علمی این افراد را «مانیک»
گویند که یک نوع بیماری خلقی است.
پس کسی
حق ندارد در اماکن عمومی برای آسوده شدن از افسردگی خود از ابزاری کمک بگیرد که منجر به آشفتگی روحی فرد دیگر یا موجب ناراحتی متدینان گردد.
==!==
تمام بحث‌های فوق در جایی است که فرد
موسیقی لهوی گوش می‌دهد و آن را با عنوان موسیقی‌درمانی توجیه می‌کند.
طبق نظر
شرع، شنیدن موسیقی مبتذل
حرام است. این امر براساس
قرآن،
روایات و دلیل عقلی و علمی مطرح شده است و همه
علما در این مورد اتفاق نظر دارند. حال ممکن است فردی چنین مطرح کند که آیا می‌توان برای درمان افسردگی از موسیقی مبتذل و ترانه‌های لهوی استفاده کرد؟ همان‌گونه که بیان شد، موسیقی‌درمانی‌ای که در
غرب مطرح شده، به عنوان درمان جانبی (نه انحصاری) در کنار داروها و شیوه‌های درمانی دیگر استفاده می‌شود؛ یعنی این‌گونه نیست که
شنیدن موسیقی، حلّال همه مشکلات باشد؛ اما اگر نظر متخصصان و روان‌شناسان حاذق و باتجربه این باشد که چیزی جای‌گزین موسیقی لهوی نمی‌شود و خاصیت درمانی آن را ندارد (که قائل شدن به این امر با توجه به تحقیقات و پژوهش‌های اندک مشکل است) شنیدن موسیقی با رعایت قوانین خاص برای آن افراد بدون اشکال خواهد شد. پس در این مورد نیز موسیقی لهوی به شرط انحصار درمان به این شیوه برای عده‌ای خاص با شرایط خاص تجویز می‌شود و کسی نمی‌تواند به خاطر خود مزاحم دیگری گردد.
اکنون برخی راهکارهای کاربردی را در این زمینه بیان می‌کنیم:
در تذکر خود از زبان خوش کمک بگیریم که به حق
معجزه می‌کند.
گاهی هدیه‌ای کوچک، بسیار اثربخش‌تر از مدت‌ها جروبحث اثر می‌گذارد.
در حضور جمع به فرد تذکر ندهیم که باعث صدمه روحی و عاطفی فرد می‌گردد.
ابتدا از بیان نکات مثبت فرد شروع کنیم.
از جای‌گزین مشروع و مناسب برای حذف موسیقی مبتذل کمک بگیریم. این امر حالت پذیرش فرد را مساعد می‌کند.
تهدید ممکن است لحظه‌ای اثر‌بخش باشد؛ اما در درازمدت بی‌نتیجه است؛ یعنی تا زمانی که عامل تهدید در کار باشد، به
هدف رسیده‌ایم؛ اما به محض این‌که عامل تهدید برود، رفتار دوباره تکرار می‌شود؛ اما اگر ناچار شدیم، چون منفعت عمومی مهم‌تر است، در آخر از کانال مأمور دولتی و مربوطه به حل مشکل اقدام می‌کنیم.
از اطلاعات علمی یادشده برای سخنان متقن خود کمک بگیرید.
از هدایای کلامی و غیر کلامی کمک بگیرید. گاهی یک برخورد سالم دوستانه اثربخش‌تر از هر کار دیگری است. امر به معروف باید براساس
محبت باشد؛ یعنی من واقعاً دلم بسوزد که چرا برادر دینی‌ام به بی‌راهه می‌رود. اگر چنین شد، آن وقت است که حرفی که از دل برآید، لاجرم بر دل نشیند.
۱. قربانی، نیما، مهندسی رفتار ارتباطی (مفید برای ارتباطات و اثرگذاری)، تهران، نشر سینه سرخ.
۲. قرائتی، محسن، قرآن و تبلیغ، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
۳. ناجی، محمدرضا، شرایط موفقیت در تبلیغ، چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «موسیقی‌درمانی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۷/۲۷.
