• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

أئِمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: ائمه ، امامت، امام ، پیشوا، حضرت ابراهیم علیه‌السلام، رهبر ، هدایت.
پرسش: لطفاً دربارۀ جملۀ « أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا » که در آیات ۲۴ سوره سجده (۳۲)     و ۷۳ سوره انبیاء (۲۱)     آمده است، توضیح دهید و ارتباط آن را با مسئلۀ امامت بیان کنید.
پاسخ: این جمله، دو بار در قرآن کریم آمده و به معنای «پیشوایانی که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‌کردند»، است. امام رضا ـ علیه‌السلام ـ در ذیل آیاتی از جمله آیۀ شریفۀ « أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا »، می‌فرماید: خداوند متعال، وقتی حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ را پس از مقام نبوت به مقام امامت رفعت بخشید، این رتبۀ والا پس از وی، نسل به نسل در ذریۀ ایشان تا زمان پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ ادامه یافت و پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نیز طبق دستور خداوند این مقام با عظمت را به امام علی ـ علیه‌السلام ـ و فرزندان آن حضرت اختصاص داد.



جملۀ «أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا»،
[۱] . "پیشوایانی که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‌کردند".
در قرآن کریم دوبار آمده است؛ یک بار آن در سورۀ انبیاء ، و دیگر بار در سورۀ سجده .

۱.۱ - «أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا» در سوره سجده

این آیه دربارۀ فضل و عنایت خداوند به حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ و فرزندانش و مقام امامت نازل شده است.
[۴] . حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، ج ۱۱، ص ۷۲، کتاب‌فروشی لطفی، تهران، چاپ اول، ۱۴۰۴ ق.


۱.۲ - «أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا» در سوره انبیاء

این آیه دربارۀ عده‌ای از قوم بنی‌إسرائیل نازل شده است.




۲.۱ - معنای لغوی امام

«أئمّة» جمع، و مفرد آن «إمام» است و «امام» در لغت به معنای «قائد و پیشوا » است.

۲.۲ - معنای لغوی امامت

«امامت» به معنای پیشوایی و رهبری است.

۲.۳ - معنای امامت در اصطلاح علم کلام

اما در اصطلاح علم کلام ، متکلمان برای امامت تعاریف مختلفی ذکر کرده‌اند و اکثراً آن را به معنای ریاست و رهبری عمومی جامعه در زمینۀ امور دینی و دنیوی دانسته‌اند.

۲.۴ - تعریف امام

بنابراین امام یعنی پیشوا و رهبری که گفتار و رفتار او الگوی دیگران باشد و مسئولیت رهبری جامعه را بر عهده بگیرد، خواه رهبری او به‌عنوان جانشینی از جانب پیامبر باشد یا اصالتاً دارای این مقام گردد.
[۷] برگرفته از نمایه «فرق امام و خلیفه»، سؤال ۵۰۲ (سایت:۵۴۴).



در تفسیر این جمله و رابطۀ آن با مسئلۀ امامت، باید گفت: درست است که «إمام» در لغت به معنای پیشوا آمده است، ولی بعضی از مفسران به این ترجمه اشکال وارد کرده و گفته‌اند این ترجمه «کامل» نیست؛ بدین بیان: اگر بخواهیم امامت را به معنای پیشوا بگیریم با آیۀ شریفۀ « إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً »، در تقابل است؛ چراکه آیه « أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا » در اواخر عمر مبارک حضرت ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ بر ایشان نازل شده است؛ یعنی در وقتی که ایشان قطعاً پیامبر و پیشوا بود؛ پس باید امامت چیزی فراتر از نبوت باشد نه خود نبوت؛ چراکه مقام جدید باید حایز امتیازی باشد که در مقامات قبلی شخص وجود نداشته و نیز هر موهبت الاهی حقیقتی را دربردارد و صرف مفاهیم لفظی نیست.

۳.۱ - ارتباط امامت، هدایت و امر

با توجه به این نکته باید گفت: در قرآن کریم هر کجا معنای «امامت» آمده، به دنبال آن کلمۀ «هدایت» نیز ذکر شده است؛ از دو آیه‌ای که جملۀ « أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا » در آن آمده، برمی‌آید وصفی که از امامت شده، وصف تعریف است و می‌خواهد آن را به مقام هدایت معرفی نماید؛ از سوی دیگر، همه جای قرآن این هدایت مقید به «امر» شده است، و با ذکر این قید فهمانده که امامت به معنای مطلق هدایت نیست؛ بلکه به معنای هدایتی است که با امر خدا صورت می‌گیرد و این امر هم همان است که در جای دیگر در‌باره‌اش فرموده: «فرمان او چنین است که هر‌گاه چیزی را اراده کند، تنها به آن می‌گوید:موجود باش!، آن نیز بی‌درنگ موجود می‌شود! پس منزه است خداوندی که مالکیت و حاکمیت همه‌چیز در دست اوست و شما را به‌سوی او بازمی‌گردانند!». و نیز فرموده: «و فرمان ما یک امر بیش نیست، همچون یک چشم بر هم زدن».

۳.۲ - حدیثی از امام رضا

دربارۀ ارتباط این بحث و آیۀ شریفۀ « أئمٌةً یَهدُونَ بِأمرِنَا » با امامتِ ائمۀ اطهار ـ علیهم‌السلام ـ احادیثی ذکر شده است؛
امام رضا ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «خداوند متعال ابراهیم ـ علیه‌السلام ـ را به مقام امامت اختصاص داد، پس از این‌که او را به مقام نبوت رسانید و مقام امامت سومین درجۀ او محسوب می‌شود که درجه‌ای برتر از مقامات قبلی وی است و بعد از وی، این مقام رفیع را در ذریۀ او قرار داد... و این مقام از نسلی به نسلی، و از قرنی به قرنی انتقال یافت تا این‌که پیامبر اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ وارث این مقام شد. خداوند متعال فرمود: سزاوارترین مردم به ابراهیم، آنها هستند که از او پیروی کردند، و (در زمان و عصر او، به مکتب او وفادار بودند همچنین) این پیامبر و کسانی که (به او) ایمان آورده‌اند (از همه سزاوارترند) و خداوند، ولی و سرپرست مؤمنان است، که امامت مخصوص پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ شد و ایشان به امر خداوند ـ به همان‌گونه که خداوند واجب فرموده بود ـ این مقام را به عهدۀ امام علی ـ علیه‌السلام ـ قرار داد و سپس در آن دسته از نسل حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ که برگزیده بودند و خداوند علم و ایمان به ایشان داده، قرار گرفت. پس این امامت در فرزندان علی ـ علیه‌السلام ـ تا روز قیامت خواهد بود».


۱. . "پیشوایانی که به فرمان ما (مردم را) هدایت می‌کردند".
۲. انبیاء (۲۱)، آیه ۷۳.    
۳. سجده (۳۲)، آیه ۲۴.    
۴. . حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، ج ۱۱، ص ۷۲، کتاب‌فروشی لطفی، تهران، چاپ اول، ۱۴۰۴ ق.
۵. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۴، ص ۳۱۴، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۱۷، ص ۱۶۶، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۴ ش.    
۷. برگرفته از نمایه «فرق امام و خلیفه»، سؤال ۵۰۲ (سایت:۵۴۴).
۸. بقره (۲)، آیه ۱۲۴.    
۹. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۲۷۱ و ۲۷۲، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق. (با تلخیص).    
۱۰. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱، ص ۲۷۲، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ ق.    
۱۱. یس (۳۶)، آیه ۸۲ و ۸۳.    
۱۲. قمر (۵۴)، آیه ۵۰.    
۱۳. آل‌عمران (۳)، آیه ۶۸.    
۱۴. شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا (ع)، محقق و مصحح:لاجوردی، مهدی‌، ج ۱، ص ۲۱۶، نشر جهان، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۸ ق.    



پایگاه اسلام کوئیست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی




جعبه ابزار