ارتباط حکام دوران قوت اسلام و دوازده خلیفه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: خلفای دوازدهگانه،
اسلام،
اجماع.
پرسش: آیا مقصود از خلفای دوازدهگانه، کسانیاند که در دوران عزّت خلافت و قوّت اسلام، حکومت کردهاند و مردم بر آنان اجماع داشتهاند؟
بیهقیو
قاضیعیاضگفتهاند: مقصود از خلفای دوازدهگانه، کسانیاند که در دوران عزّت خلافت و قوّت اسلام، حکومت کردهاند و مردم بر آنان اجماع داشتهاند. این دوران تا ایّام حکومت
یزید بن عبدالملک، ادامه داشته است.
طبق این نظریه، افزون بر
خلفای راشدین،
معاویه،
یزید،
عبدالملک،
ولید،
سلیمان،
عمر بن عبد العزیز،
یزید بن عبد الملک،
هشام بن عبد الملک و
ولید بن یزید، مصادیق خلفای دوازدهگانهاند
اشکالهایی که به نظریه بیهقی و قاضی عیاض وارد شده، عبارتاند از:
۱. هیچ استدلالی بر این ادّعا ارائه نشده است.
۲. مجموع این افراد، بیش از دوازده نفر است.
۳. حتّی بنا بر مبنای خود قائلان، مشخّص نشده است که چرا
امام حسن (علیهالسلام)، معاویة بن یزید و
مروان، از این جمع خارج شدهاند و چرا
خلفای عباسی در این مجموعه جای نگرفتهاند؟ آیا «کوتاه بودن مدّت خلافت» و یا «تغییر خانواده خلیفه»، خلیفه را از خلیفه بودن ساقط میکند؟!
۴. با قطع نظر از حکومت حاکمان اوّلیه پس از پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)، واضح است که به قدرت رسیدن معاویه و حاکمان پس از او، از طریق زور و قوّه قهریه بوده است. از اینرو، چنین حاکمانی (چه اُمَوی و چه عبّاسی)، شایسته عنوان خلافت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نیستند؛ زیرا مردم بدون
اختیار و با
اکراه و
اجبار، مجبور به پذیرش خلافت آنان گشتهاند.
۵. اجتماع کامل بر خلافت تمام این افراد، وجود ندارد. ابتدای
حکومت ابوبکر، اینگونه است؛ چرا که
امام علی (علیهالسلام)،
اهلبیت (علیهمالسّلام) و بعضی از بزرگان صحابه، حاکمیت ابوبکر را تا چند ماه نپذیرفتند. نیمه دوم
خلافت عثمان هم با شورش و اعتراض همراه بود و بنابراین، اجتماع بر خلافت وجود نداشت. خلافت امام علی (علیهالسّلام) از آغاز تا انجام، مورد پذیرش معاویه و مردم
شام قرار نگرفت. در برخی مواقع هم با مخالفت
اصحاب جمل و
اصحاب نهروان روبهرو شد.
۶. بیشتر این افراد، در پی اقامه معالم دین (بر پا داشتن احکام دین) نبودهاند. بنابراین، مشمول توصیف پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) نمیگردند. بیهقی، خود به این مطلب اشاره کرده و نوشته است:
مقصود از اقامه دین، بر پا داشتن نشانههای دین است (خدا داناتر است)، هر چند برخی از آنان، کارهای نامشروع انجام میدادند.
حدیثنت، برگرفته از مقاله «ارتباط حکام دوران اقتدار سیاسی اسلام و دوازده خلیفه» تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۲/۹.