الفاظ قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: الفاظ، الفاظ قرآن کریم،
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله،
تحدی، حفظ وحی،
معجزه،
قیامت،
تلاوت،
قرائت، تکلم.
پرسش: آیا معانی و الفاظ
قرآن کریم از طرف
خداوند است یا از طرف پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله؟
پاسخ: برخی دلایل بیانگر این است که الفاظ قرآن نیز از طرف خداست؛ از جمله تحدی قرآن،
آیات قرآن، جمع کردن و خواندن قرآن توسط خداوند، حفظ
وحی و ... که در ذیل آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
قرآن مجید معجزه پیامبر گرامی اسلام
حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله است که آخرین پیامبر الهی می‌باشد و باید معجزه ایشان تا
قیامت باقی بماند؛ به همین خاطر خداوند آن را به صورتی قرار داد تا ابد باقی بماند؛ به‌صورت معجزه برای همه افراد قابل مشاهده باشد. بدون شک معجزه برای پیامبران وسیلة اثباتی به شمار می‌رود تا شاهد صدق دعوت آنان قرار گیرد و گواه باشد که از
جهان غیب پیام آورده‌اند. معجزه باید به‌گونه‌ای انجام گیرد که کارشناسان به‌خوبی تشخیص دهند که آنچه ارائه شده، به‌درستی نشانه عالم
غیب و بیرون از توان بشریت است و انبیا کارهایی انجام دادند که از توان ماهرترین کارشناسان آن دوره بیرون بوده تا این‌که به‌خوبی این تشخیص صورت گیرد.
از همین رو آیات بزرگ‌ترین و مهم‌ترین
معجزه اسلام قرآن است که با شیواترین سبک و رساترین بیان و استوارترین محتوا بر
عرب آن زمان عرضه شد، آنان به‌خوبی تشخیص دادند که این سخن نمی‌تواند ساخته بشر باشد که این‌گونه آنان را در مقابل
تحدی و هم‌آوردی ناتوان ساخته است.
قرآن مکرراً ناباوران را به مبارزه و هم‌آوردی خوانده می‌فرماید: اگر باور ندارید که این قرآن
سخن خداست و گمان می‌برید ساخته و پرداخته دست بشر است، سخن‌دانان و سخن‌وران خود را وادارید تا سخنی هم چون
قرآن، زیبا و شیوا، محکم و استوار بسازند و ارائه دهند؛ ولی هرگز چنین اقدامی نتوانید کرد. هم‌آورد خواستن قرآن فراگیر است و همه جهانیان را شامل می‌شود و دامنة آن برای همیشه گسترده است.
قرآن در چند مرحله، تحدی و هم‌آورد خواستن خود را مطرح کرده است:
۱. به‌طور مطلق خواسته سخنی همچون قرآن بیاورند؛
۲. به اندازه ده
سوره مانند قرآن بیاورند.
۳. یک سوره مانند قرآن بیاورند.
۴. در نهایت می‌فرماید: «اگر تمام
انس و جن گرد هم آیند و بخواهند همانند این قرآن بیاورند، هرگز نتوانند، گرچه همگی همدست شوند».
بنا بر این معجزه بودن، آیا تاکنون مثل قرآن نیاورده‌اند؟ به
شهادت قطعی
تاریخ، منکران قرآن و
رسالت در
مقام مبارزه برآمدند؛ اما نتوانستند کار از پیش ببرند و پس از آن‌که در مبارزه علمی با قرآن شکست خوردند، دست به تیغ
تهمت و
شمشیر جنگ بردند و حتی در طول تاریخ نه‌تنها مشرکین بلکه
اهل کتاب با تمام قوای علمی و قدرت مادی و سیاسی که داشتند، از تمام طرف ممکن به مبارزه با اسلام و قرآن برخواستند؛ گرچه در خیلی از جهت‌ها موفق شدند، ولی در تحدی با قرآن عاجز ماندند.
امروز نیز اگر
دشمنان اسلام به زور متوسل می‌شوند و از راه جنگ نظامی و یا
تهاجم فرهنگی به مبارزه با
اسلام می‌پردازند، برای این است که در مبارزة علمی و منطقی با قرآن شکست خورده‌اند. اکنون نیز هیچ فرد یا گروهی نمی‌تواند سوره‌ای مانند کوچک‌ترین
سوره قرآن بیاورد.
عبارات قرآن همچون معانی آن از سوی خداوند
وحی شده و پیامبر هیچ‌گونه نقش و دخالتی در آن نداشته است.
از قرآن کریم استفاده می‌شود که
الفاظ و عبارات قرآن و ساختار آن، از آن خداست. مانند آیاتی که واژه‌های قرائت و
تلاوت و
ترتیل را به کار برده است که از نظر وضع لغت عرب تنها بازگو کردن سروده دیگران را می‌رساند که الفاظ و معانی هر دو از دیگری باشد و بازگوکننده آن را صرفاً تلاوت می‌کند و از خود چیزی مایه نمی‌گذارد.
قرائت در مقابل تکلم است، قرائت حکایت نثری است که الفاظ و عبارات آن قبلاً تنظیم شده است.
تکلم، انشای معناست با الفاظ و عباراتی که خود تنظیم می‌کند و هرگز در جایی نیامده که پیامبر قرآن را تکلم می‌نمود.
آیاتی که قرائت و تلاوت در آن‌ها آمده، عبارت‌اند از:
سوره نحل، آیه ۹۸،
سوره اسراء، آیه ۴۵ و ۱۰۶؛
سوره اعلی، آیه ۶،
سوره جمعه، آیه ۲،
سوره نمل، آیه ۱۲،
سوره کهف، آیه ۲۷.
به علاوه از قرآن صریحاً به‌عنوان «کلام الله» یاد شده است:
مانند:
«
و ان احدٌ من المشرکین استجارک فاجره حتی یسمع کلام الله»؛
«اگر یکی از مشرکان به تو پناه آورد، پناه ده تا کلام خدا را بشنود».
آیه‌ای که می‌فرماید: پیامبر
اختیار تبدیل و تغییر در قرآن را ندارد: «
قل ما یکون لی ان ابدّله من تلقاء نفسی ان اتبع الا ما یوحی الیّ...»؛
«این سلب اختیار، نشان‌دهنده آن است که الفاظ و عبارت قرآن از پیامبر نیست؛ وگرنه هر انسانی می‌تواند آنچه را که گفته به تعبیر و بیان دیگر بگوید».
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله تلاش می‌کرد که آیات وحی شده را حفظ کند و از همین جهت، در آغاز نبوت آیات را مرتب در حال
وحی تکرار می‌کرد تا این‌که خداوند او را از این کار نهی کرد و فرمود: «زبانت را به خاطر عجله برای
خواندن قرآن حرکت مده؛ چراکه جمع کردن و خواندن آن بر عهده ماست؛ پس هرگاه آن را خواندیم، از خواندن ما پی‌روی کن.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله: حفظ وحی نشان می‌دهد که الفاظ و کلمات در اختیار پیامبر نبوده؛ بلکه الفاظ و کلمات از سوی خداوند می‌باشد.
تفاوت قرآن و
حدیث قدسی از لحاظ سبک و بیان و شیوة ترکیب کلمات؛ این تفاوت و دوگانگی که واقعیتی انکارناپذیر است و با اندک توجهی
آشکار می‌شود بهترین گواه بر عدم دخالت پیامبر در شکل‌گیری ساختار لفظی و بیانی قرآن است.
۱. محمدحسین طباطبایی،
المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی همدانی، قم، جامعة مدرسین حوزة علمیه، ۱۳۶۳، ج ۱، ص ۹۳ تا ۱۳۹.
۲. عبدالله جوادی آملی،
تسنیم فی تفسیر القرآن الکریم، قم، اسراء، ۱۳۷۸، ج ۲، ص ۴۳۳ تا ۴۴۱.
۳. ناصر مکارم شیرازی،
تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۸، ج ۱، ص ۱۲۹ تا ۱۳۸.
۴. همان، ج ۱۱، ص ۴۰۵ تا ۴۱۰.
۵. عبدالله جوادی آملی،
تفسیر موضوعی قرآن کریم، قرآن در قرآن، قم، اسراء، ۱۳۷۸، ج ۱، ص ۱۲۷ تا ۱۷۷.
۶. محمدباقر سعیدی روشن،
علوم قرآنی، قم، مؤسسة پژوهشی و آموزشی امام خمینی، ۱۳۷۷)، ص ۸۹ تا ۱۲۷.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «الفاظ قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۷/۱۸.
