انعمت، مغضوبین و ضالین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: نعمت‌داده‌شدگان، گمراهان و غضب‌شدگان.
پرسش:در نماز می‌خوانیم:«
صِرَاطَ الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیرْ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لَا الضَّالِّینَ ». منظور از
انعمت ،
مغضوبین و
ضالین چه کسانی هستند و چه ویژگی‌هایی دارند؟
پاسخ: قرآن کریم در این سوره، مردم را به سه دسته تقسیم می‌کند:
۱. کسانی که مورد
نعمت هدایت قرار گرفته و ثابت قدم ماندند؛ ۲.
غضب‌شدگان ؛ ۳.
گمراهان .
قرآن در
تشریح و شناساندن این گروه‌ها، مصادیقی را ذکر کرده است، ما نیز با
توسل به آیات این گروه‌ها را تشریح می‌کنیم.
در
سوره نساء مصادیقی برای گروه "نعمت‌داده‌شدگان" بیان شده است چنین است:"کسانی که دستورات خدا و
پیامبر را اطاعت کنند، خدا آنها را با کسانی قرار می‌دهد که مشمول
نعمت خود ساخته، از
پیامبران و رهبران
صادق و راستین و
جانبازان و
شهیدان راه خدا و افراد
صالح ، و اینان رفیقان خوبی هستند".
این آیه افراد مورد نعمت خدا را چهار گروه معرفی می‌کند:
پیامبران ،
صدیقان ،
شهیدان و
صالحان .
اینان ویژگی‌های مشخص و آشکاری دارند که از جمله مهم‌ترین آنها که مشترک بین آنهاست، عمل
صالح و راست‌گویی است.
اما در
تشریح مفاهیم و
مصادیق گروه دوم و سوم که نزدیکی بسیاری به یکدیگر دارند ـ راه
حق را به کناری زده‌اند و رانده شده از درگاه الاهی هستند ـ اختلاف اندکی وجود دارد و محققان سه احتمال را بر‌حسب
روایات مطرح کرده‌اند:
از موارد استعمال این دو کلمه در
قرآن مجید چنین استفاده می‌شود که «
مغضوب علیهم » مرحله‌ای سخت‌تر و بدتر از «
ضالین » است، و به تعبیر دیگر «
ضالین » گمراهان عادی هستند، ولی مغضوب علیهم، گمراهان لجوج و یا منافق‌اند؛ و به همین دلیل در بسیاری از موارد، غضب و لعن خداوند در مورد آنها ذکر شده است.
جمعی از مفسران عقیده دارند که مراد از ضالین منحرفان مسیحی و منظور از مغضوب علیهم
منحرفان یهودی هستند.
این برداشت به دلیل موضع‌گیری‌های خاص این دو گروه در برابر دعوت
اسلام است؛ زیرا همان گونه که قرآن هم صریحاً در آیات مختلف بازگو می‌کند،
منحرفان یهود ،
کینه و
عداوت خاصی نسبت به دعوت اسلام نشان می‌دادند، هرچند در آغاز،
دانشمندان آنها از مبشران اسلام بودند، اما چیزی نگذشت که به جهاتی که در جای خود بیان شده - از جمله به خطر افتادن منافع مادیشان ـ سرسخت ترین
دشمن اسلام شدند، و از هرگونه کارشکنی در پیشرفت اسلام و
مسلمانان فروگذار نکردند؛ اما منحرفان مسیحی که موضعشان در برابر اسلام تا این حد سرسختانه نبود، تنها در شناخت آیین
حق گرفتار گمراهی شده بودند، از آنها تعبیر به "ضالین" شده است.
با این حال تعبیر از آنها به «
مغضوب علیهم » بسیار صحیح به نظر می‌رسد؛ ولی باید توجه داشت که این تعبیر در حقیقت از قبیل تطبیق کلی بر فرد است؛ یعنی اینها از جمله مصادیق بارز این مفهوم هستند و افراد
مغضوب و
ضالین افراد و گروه های بیشتری را شامل می شود.
این احتمال نیز وجود دارد که ضالین به گمراهانی اشاره می‌کند که اصراری بر گمراه ساختن دیگران ندارند، در حالی که مغضوب علیهم کسانی هستند که هم گمراه اند و هم گمراهگر، و با تمام قوا می‌کوشند دیگران را همرنگ خود سازند!
قرآن خود در آیاتی مصادیق مختلفی را برای
گمراهان و غضب‌شدگان ذکر می‌کند که برای نمونه به موارد زیر اشاره می‌شود:
"مردان و زنان منافق و مردان و زنان
مشرک را که بر خدا بدگمانند
عذاب کند. بر گردشان بدی حلقه زند و خدا بر آنها
خشم گرفت".
"آن‌کس که کفر را به جای
ایمان برگزیند، چون کسی است که راه
راست را گم کرده باشد".
"آنان که درِ دل را به روی
کفر می‌گشایند، مورد
خشم خدایند و عذابی بزرگ برایشان مهیاست".
قرآن این گروه را جزو مغضوبین و ضالین نام می‌برد که وجه مشترک در تمام آنها نافرمانی کردن از خداوند است و هریک به نوعی
مخالفت خود را با خداوند به انجام رسانیده‌اند و در نهایت جزو گمراهان و یا
غضب‌شدگان قرار می‌گیرند.
پایگاه اسلام کوئیست.
