بت پرستی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: بت‌پرستی، آیه ۵۶ سوره انعام، هوای نفس، مشرکان، تفسیر.
پرسش: چرا قرآن بت‌پرستی را نتیجه پیروی از هواهای نفسانی می‌داند؟
پاسخ:
بسیاری از آیات مکی، پیرامون اثبات و بیان
توحید و رد بت‌پرستی می‌باشد که تعدادی از آنها، در جواب گفتارهای مشرکان
مکه نازل شده است.
در یکی از این
آیات،
خداوند به پیامبرش می‌گوید که به
مشرکان بگو:
«
إِنِّی نُهیتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قُلْ لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدینَ»؛
من از پرستیدن کسانی که شما به جای
خدا می‌پرستید نهی شده‌ام. بگو: من از هواهای نفسانی شما پیروی نمی‌کنم که در آن صورت گمراه شده‌ام و از راه‌یافتگان نخواهم بود.
در ذیل به
تفسیر بخش‌هایی از
آیه می‌پردازیم:
عبارت
أَعْبُدَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ؛ شامل همه چیزهایی که مشرکان می‌پرستیدند می‌شود
که البته بیش‌تر به بت‌پرستی که اعتقاد غالب مشرکان بوده است، انصراف دارد.
تعبیر
لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ تعلیل بر عدم پرستش بت‌ها می‌باشد؛
یعنی
عبادت بت‌ها تبعیت از هواهای نفسانی است
و پیامبر ـ صلي‌الله‌عليه‌وآله ـ مانند مشرکان از نفس خود
تبعیت نمی‌کند.
بسیاری از مفسران
شیعه و سنی،
تابع
هوای نفس بودن بت‌پرستان را این‌گونه
تقریر کرده‌اند که این
عمل از
عقل و منطق و استدلال خالی است و تنها به جهت پیروی از گذشتگان و
تعصبات بی‌دلیل به این عمل دست زده‌اند.
آری، بت‌پرستی هیچ دلیل منطقی ندارد، و هرگز با
حکم عقل و خرد انسانی سازگار نیست؛ زیرا عقل به‌خوبی درک می‌کند که
انسان از جمادات برتر است، حال چه‌گونه ممکن است در برابر مخلوق دیگری و حتی در برابر موجود پست‌تر سر تعظیم فرود آورد، علاوه بر این بت‌ها غالباً ساخته و پرداخته انسان بودند؛ چه‌گونه ممکن است چیزی که مخلوق خود انسان است معبود و مشکل‌گشا گردد. بنابراین بت‌پرستی براساس
حجت و دلیل نیست و تنها براساس هوس انسانی شکل گرفته است.
در همین راستا، در آیه مشابهی دیگر، دوری از بت‌ها و پذیرش
اسلام براساس منطق و
بینه و شاهد اعلام شده است:
«
قُلْ إِنِّی نُهیتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَمَّا جاءَنِی الْبَیِّناتُ مِنْ رَبِّی وَ أُمِرْتُ أَنْ أُسْلِمَ لِرَبِّ الْعالَمین»
بگو که من به دلیل نشانه‌های روشنی که از پروردگارم دارم، از پرستش آن‌چه غیر از
خدا می‌پرستید، نهی شده‌ام و به من دستور داده شده که در برابر
پروردگار جهانیان سر تسلیم فرود آورم.
البته برخی مفسران تعبیر
لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ را تنها در پرستش بت‌ها نمی‌دانند؛ بلکه خواسته مشرکان این بود که پیامبر علاوه بر
بت‌پرستی انسان‌های
فقیر و افرادی (مانند
بلال و سلمان) را از خود دور کند که این خواسته‌ها نیز براساس میل نفسانی بوده است.
پایگاه اسلام کوئست.
