تحریف در کتب کهن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تحریف قرآن، کتابهای کهن شعی، تحریف الفاظ قرآن.
پرسش: مراد از عنوان «تحریف» در برخی کتابهای کهن شیعی چیست؟
پاسخ: کلمه «تحریف» در عنوان برخی کتابهای کهن شیعی، موجب شده تا عدهای آن کتابها را در موضوع تحریف قرآن، به معنای افزایش یا کاهش در متن
الفاظ قرآن، به حساب آورند و سپس آنها را در زمره کتابهایی که برای اثبات تحریف نوشته شده، قلمداد کرده و صاحبان آنها را در فهرست تحریفگرایان قرار دهند؛ اما نمیتوان با عنوان این کتابها، درباره محتوای آنها
حکم کرد؛ بلکه باید با دیدن مضامین احادیثی که در آنها آمده، به مراد واقعی مؤلف پی برد.
کلمه «
تحریف» در عنوان برخی کتابهای کهن شیعی، موجب شده تا عدهای آن کتابها را در موضوع تحریف قرآن، به معنای افزایش یا کاهش در متن
الفاظ قرآن، به حساب آورند و سپس آنها را در زمره کتابهایی که برای اثبات تحریف نوشته شده، قلمداد کرده و صاحبان آنها را در فهرست تحریفگرایان قرار دهند.
محدث نوری در این زمینه چنین نگاشته است:
ظاهر شرح حال
راویان حدیث نشان میدهد که در میان آنان گرایش به تحریف قرآن رواج داشته است؛ مانند راویانی همچون
احمد بن
محمد بن
خالد برقی (م.۲۷۶ ق.) که
شیخ طوسی و
نجاشی در زمره کتابهای او کتاب التحریف را نام بردهاند و نیز پدرش، یعنی
محمد بن خالد برقی که بنا به قول نجاشی کتاب
تنزیل و تغییر را نگاشته ... و
علی بن
حسن بن فضّال با کتاب
تنزیل من القرآن و تحریف،
محمد بن حسن صیرفی با کتاب التحریف و التبدیل،
احمد بن
محمد بن
سیار با کتاب
القرائات، شیخ
حسن بن سلیمان حلی با کتاب التنزیل و التحریف، و بالاخره
محمد بن
عباس بن
علی بن
مروان ماهیار با کتاب قرائة امیرالمؤمنین (علیهالسلام) و کتاب قراءة اهل البیت (علیهمالسلام).
محدث نوری در ادامه از شهرت قول به تحریف در بین قدما و انحصار افراد معین به
تحریفناپذیری قرآن در میان آنان خبر میدهد.
در واقع، محدث نوری با طرح این مسئله، راه را برای دیگران هموار کرده است؛ کسانی که دنبال بهانهاند و بدون تأمل و تعمق در اطراف مسئله، بیمهابا به
شیعه افترا میبندند و تمام
قدمای شیعه را به گرایش به تحریف متهم میکنند
و سخن کسانی را که با صراحت بر تحریفناپذیری قرآن
حکم کردهاند؛ مانند شیخ صدوق، سید مرتضی، شیخ طوسی و شیخ طبرسی (رحمهم الله)) بر
تقیه حمل کرده،
حتی شیعه را به تحدی فرا میخوانند، بر اینکه در بین قدما کسی جز این چهار نفر را نشان دهد که بر سلامت قرآن از تحریف گواهی داده باشد؛
حال آنکه از قدمای
شیعه که با صراحت بر سلامت قرآن از تحریف حکم کردهاند.
اما آنچه که در اینجا باید بدان بپردازیم، پاسخ به این پرسش اساسی است که آیا مراد از عنوان «تحریف» بر این کتابها، تحریف در الفاظ قرآن است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت: از آنجا که اساساً مکتوبات قدما روایی و موضوع اصلی کتابهایشان، نگارش یا تنظیم و تنسیق
احادیث به صورت باببندی بوده است، مراد آنان از عنوان تحریف بر نگاشتههایشان، همان معنای اصطلاحی تحریف در متن احادیث است که ظهور در تحریف در معنا و حمل
آیات برخلاف مراد
خداوند است؛ بنابراین به طور قطع میتوان ادعا کرد که ظاهر اکثر احادیث در این کتابها، تحریف در
الفاظ قرآن نیست؛
بلکه قدر متیقن اصناف گوناگون آنها، تحریف به معنای اعم است که شامل
اختلاف قرائتها، حذف و تحریف در
وحی تفسیری (که به نظر میرسد این مورد بیشتر مدنظر آنان بوده)، اختلاف در تألیف آیات، حمل آیاتی که بنا بر شأن نزولها و [[|تبیین]]
پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) درباره
ولایت اهل بیت (علیهمالسلام) بوده، ولی دیگران برخلاف آن حمل کردهاند و... میباشد.
شاهد بر این مطلب، کتابهایی در این زمینه است که اکنون در دسترس ماست؛ مانند کتاب القراءات (یا التنزیل والتحریف) از
احمد بن محمد سیاری (که شاید گستردهترین
کتاب در این باره باشد). هر کس با دیده انصاف به مضامین احادیث این کتاب بنگرد، خواهد دید که اکثر احادیث این کتاب از موضع نزاع (تحریف در الفاظ قرآن) بیرون است. در واقع میتوان ادعا نمود که هر چند اکثر این کتابها مفقودند، لیکن چون مضامین احادیث آنها در لابهلای کتابها و نقل قولهای دیگران آمده، میتوان حدس زد که محتوای آنها زیاد نیست.
همانگونه که ملاحظه شد، مراد از این احادیث، با توجه به قراین درونی و بیرونی، تحریف در الفاظ آیات قرآنی نیست. علاوه بر این نمیتوان به ضرس قاطع نام این کتابها را به همین نامی که اکنون میشناسیم دانست؛ چون شرح حال نویسان، از کتابهای این افراد با نامهای گوناگون یاد کردهاند؛ به طور نمونه:
شیخ طوسی از کتاب احمد بن محمد بن خالد برقی، با نام کتاب المعانی والتحریف یاد میکند.
ابن ندیم در
الفهرست با عنوان کتاب المعانی الاحادیث والتحریف
از آن نام برده است.
ابن شهرآشوب از کتاب
علی بن احمد کوفی (م.۳۵۲ ق.) با عنوان الرد علی اهل التبدیل والتحریف فیما وقع من اهل التالیف یاد کرده.
نجاشی در ضمن اینکه وی را
غالی میداند،
کتاب وی را با عنوان التبدیل والتحریف آورده است.
این اختلافها نشان میدهد که نمیتوان با عنوان این کتابها، درباره محتوای آنها حکم کرد؛ بلکه باید با دیدن مضامین احادیثی که در آنها آمده، به مراد واقعی مؤلف پی برد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تحریف در کتابهای کهن شیعی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۰۵.