تغییر و تغیر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تغییر،
تعیین،
تحول،
تغیّر،
تعیّن، دگرگون شدن،
مراتب ظهور.
پرسش: معنای عبارات «تغییر و تغیّر» و «تعیین و تعیّن» که در منابع اسلامی از آنها استفاده میشود چیست؟
پاسخ:
«تغییر» و «تغیّر» از ماده «غیر»؛ به معنای «تغییر صورت چیزی بدون تغییر ذات آن»، «تبدیل به غیر»،
«تحوّل و دگرگون شدن چیزی»،
است.
این دو کلمه؛ در اصطلاح فقهی، فلسفی و عرفانی به کار رفته است:
تغییر و تغیّر در اصطلاح فلسفی و عرفانی؛ یعنی چیزی به حالتی در بیاید که قبلاً نبوده است.
مفهومی است که برای انتزاع آن باید دو چیز یا دو حالت یا دو جزء یک چیز را در نظر گرفت که یکی زایل شود و دیگری جایگزین آن گردد و حتی میتوان معدوم شدن چیزی را تغیّر نامید از آن جهت که وجود آن تبدیل به غیر وجود (یعنی
عدم) میشود، گویا اینکه عدم واقعیتی ندارد.
حدوث را نیز میتوان تغیّر نامید از آن جهت که عدم سابق تبدیل به وجود میگردد.
تغییر و تغیّر در اصطلاح فقهی؛ یعنی استحاله شدن، تبدیل شدن به چیز دیگری غیر از آن چیز اول که مربوط به جسم میباشد.
تغییر و تغیّر در اصطلاح عرفانی؛ تغییر و تغیّر راجع به دگرگونی حالات روحی و نفسانی میباشد و کاری به دگرگونی جسمی ندارد.
شباهتهای تغییر و تغیّر از لحاظ ثمره و نتیجه مثل هم هستند. مثلاً هر دو از لحاظ جسمی یا روحی دگرگون شدهاند.
تفاوت آنها در
کیفیت تغییر و دگرگونی است. در تغییر، از اول قصد دگرگون شدن هست ولی در تغیّر اینطور نیست.
تعیین و تعیّن در لغت؛ به معنای اختصاص دادن و لازم شدن چیزی بر چیز دیگر است،
اما در اصطلاح علمی:
اصطلاح تعیین و تعیّن در
اصول فقه در بحث اقسام وضع کاربرد دارند؛ مثلاً وضع تعیّنی به این معنا است که زیاد به کاربردن لفظ در یک معنا به حدی رسیده است که خودبخود تعیّن پیدا کرده و مختص به این معنا شده بهطوری که هرگاه انسان آنرا میشنود ذهنش به همین معنای جدید منتقل میشود.
اما تعیین، حالت خودبخودی نداشته و نیاز به وضع دارد.
تعیین و تعیّن در
فلسفه و
کلام و
عرفان؛ به معنای امری است که یک شیء با آن منفرد میگردد و از بقیه چیزها امتیاز پیدا میکند، بهطوری که دیگر اشیا در آن هیچگونه اشتراکی ندارند.
ناگفته نماند که؛ در متون عرفانی، تعیّن بیشتر به معنای
تمیّز ذات حق تعالی در هر مرتبه از
مراتب ظهور است.
ثمره عملی و نتیجه کار دو لفظ تعیین و تعیّن یکی است، و برای حکم کردن درباره آنها فرقی بین آنها نیست. اما تفاوت آنها در چگونگی مشخص شدن چیزی برای چیزی است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «تغییر و تغیر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۴.