تفسیر آیه ولایت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ولایت ، ولی، اهل سنت،
شیعه .
پرسش: اهل سنت ولایت را در
قرآن چگونه
تفسیر می‌کنند؟
پاسخ: بنابر اعتقاد شیعه ولایت
امیرمومنان علی ـ علیه‌السلام ـ در آیه ۵۵ سوره مائده
به‌صراحت بیان شده است. در اینکه مقصود از
ولی و ولایت یاد شده چیست، بین عالمان شیعه و سنی اختلاف است.
اهل سنت آن را به معنای ولایت
محبت و دوستی دانسته‌اند و
شیعیان به معنای ولایت تدبیر و
امامت گرفته‌اند.
در زبان عربی واژه "ولایت" بر وزن (درایت) از "و ل ی" گرفته شده است.
"ولی" بر وزن (سعی) به معنای
قرب و نزدیکی بوده و "ولی" بر وزن (غنی) اسم و به معنای محب (دوست‌دار) و
صدیق (دوست) و نصیر (یاور) می‌باشد.
لغت‌شناسان برای "مولی" که هم‌خانواده "ولی" است، حدود بیست و یک معنا مطرح نموده‌اند که از جمله می‌توان به
مالک ، عبد، صاحب، شریک، رب، ناصر، تابع، منعم و... اشاره نمود.
بنا بر تصریح لغت‌شناسان یکی از کاربردهای ولی و مولی
سرپرستی و اداره امور دیگران است؛ مثلاً :
ولی زن به کسی گفته می‌شود که
حق تصمیم‌گیری در مورد ازدواج آن
زن بر عهده وی است.
نیز ولی
یتیم کسی است که سرپرستی او را بر عهده دارد.
ولی
رعیت عهده‌دار اداره امور مردم است.
ولی دم کسی است که بخشش یا
قصاص قاتل به دست او است.
راغب اصفهانی ولایت را به معنای تولی امر یعنی سرپرستی گرفته است.
بنابراین واژه‌های ولی و مولی و
ولایت را می‌توان در معانی فوق به کار برد.
با نگاهی به
قرآن کریم می‌توان کاربردهای گوناگون واژه (و ل ی) را در
آیات مختلف مشاهده نمود که به بیش از دویست
آیه می‌رسد.
در این بین آیه ۵۵ سوره مائده که به آیه ولایت شهرت دارد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در اینکه مقصود از "ولی" در این آیه چیست، بین دانشمندان
شیعه و سنی اختلاف علمی و عقیدتی است.
عالمان شیعه "ولی" را به معنای ولایت و
رهبری می‌دانند و اهل سنت آن را به معنای ولایت، محبت و نصرت دانسته‌اند.
دلیل شیعیان بر مدعایشان این است که به دلیل آن‌که کلمه "انما" بر حصر و اختصاص دلالت دارد، باید مقصود از این ولایت، ولایتی خاص باشد که به خدا و پیامبرش و مؤمنانی با ویژگی‌های یادشده در آیه اختصاص دارد؛ اما در صورتی که ولایت به معنای نصرت و یاری باشد، آوردن "انما" لغو و اضافی است؛ چراکه چنین ولایتی اختصاصی نبوده و همه مسلمانان باید از آن برخوردار باشند و هر مسلمانی باید دوست‌دار و یاری‌رسان دیگری باشد؛ چنان‌که این مهم در آیه ۷۱ سوره توبه
نیز مورد تأکید قرار گرفته است.
علاوه بر آن‌که مخاطب کلمه "ولیکم" در این آیه همه افراد
جامعه می‌باشند که
پیامبر نیز در زمره آنان است؛ یعنی ای مؤمنان، خدا ولی شماست. با آمدن کلمه "رسوله" که بر "الله" عطف شده است، پیامبر از این خطاب خارج شده است؛ یعنی ای مؤمنان علاوه بر خداوند پیامبر نیز ولی شماست.
بنابراین وقتی که "و الذین آمنوا" بر"رسوله" عطف می‌شود، باید مؤمنانی که مخاطب "ولیکم" قرار گرفته‌اند، غیر از آن گروهی باشند که ولایت برایشان ثابت شده است، در غیر این صورت اولاً مضاف عین مضاف‌الیه خواهد شد و ثانیاً هرکسی بر خودش ولایت خواهد داشت که این دو محال و نشدنی است.
با پذیرش نکات یاد شده، شیعه بر این باور است که مقصود از "الذین آمنوا" با ویژگی‌های یادشده در این آیه امیرمؤمنان علی ـ علیه‌السلام ـ است که احادیثشان
نزول نیز بر این مهم دلالت دارند.
اشکالی که
اهل سنت بر این ادعا وارد می‌دانند، این است که "الذین" جمع است و نمی‌تواند بر یک فرد دلالت داشته باشد.
در پاسخ به این سؤال می‌توان دو پاسخ مطرح نمود:
در قرآن لفظ به صورت جمع برای مفرد به کار رفته است؛ چنان‌که در آیه ۱۷۳ آل‌عمران
درباره نعیم ابن مسعود آمده است.
کاربرد جمع در این آیه به دلیل ترغیب و ایجاد انگیزه برای دیگران است تا به پاداشی همسان
ثواب کار
امام علی ـ علیه‌السلام ـ برسند.
پایگاه اسلام کوئست.
