رمضان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ماه
روزه ، رمضان،
شهر اسلام ، ماه
طهارت ، تسلیم شدن،
هدایت مردم، ماه
نزول قرآن .
پرسش: رمضان به چه معناست و حقیقت آن چیست؟
پاسخ: رمضان در لغت به معنای شدت حرارت، و حرارت سنگ، بر اثر شدت حرارت خورشید آمده است. نیز گفته شده است که از «حرّ» گرفته شده که به معنای برگشت از بادیه به شهر می‌باشد؛ اما در اصطلاح، رمضان نام ماه نهم از ماه‌های عربی و ماه روزه اسلامی و ماه نزول قرآن است.
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ در توصیف ماه مبارک رمضان می‌فرماید: سپاس خدای را که از جمله آن راه‌های هدایت، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد؛ ماه روزه، ماه
اسلام ، ماه طهارت، ماه
آزمایش ، ماه
قیام و ماهی که قرآن را در آن نازل کرد، برای هدایت مردم ... و مشخص شدن
حق از
باطل .
بنابراین می‌توان گفت ماه مبارک
رمضان ، ماه طهارت و ماه تخلق به
اخلاق الاهی است و حقیقت و باطن آن عبارت است از رسیدن به لقای خداوند،
آزادی از خود؛ آزادی از خودِ حیوانی و تولد خود الاهی.
رمضان به معانی ذیل آمده است:
رمضان مشتق از «رَمَض» به معنای شدت حرارت، و حرارت سنگ، بر اثر شدت حرارت خورشید آمده است.
همچنین گفته شده که از «حرّ» گرفته شده که به معنای برگشت از بادیه به شهر می‌باشد.
بنابراین وقتی گفته می‌شود، ارْتِمَاضاً (رمض) من الحزن؛ یعنی
باطن آن مرد از
غم و اندوه سوخت، یا وقتی گفته می‌شود، ارْتِمَاضاً (رمض) لِفُلان؛ یعنی برای فلانی اندوهگین شد و همچنین وقتی گفته می‌شود، ارْتِمَاضاً (رمضتْ) کبدُهُ؛ یعنی کبد او تباه شد؛ مثل اینکه گونه‌ای بیماری آن را می‌سوزاند.
«رمضان» از «رمیض»، به معنای ابر و باران در پایان چله تابستان و ابتدای فصل پاییز است که گرمای تابستان را دور می‌کند. به این دلیل این ماه را «رمضان» گفته‌اند که بدن‌های آدمیان را از
گناهان می‌شوید.
«رمضان» برگرفته از «رمضت النصل ارمضه رمضاً» است؛ به این معنا که نیزه را میان دو سنگ می‌گذاشتند و بر آن می‌کوفتند تا نازک شود.
به به عبارت دیگر، رمضان یعنی
انسان خود را میان طاعت الاهی قرار می‌دهد تا نفس او نرم و آماده
بندگی شود.
در بسیاری از
احادیث اهل بیت ـ علیه‌السلام ـ از گفتن کلمه «رمضان» به‌تنهایی نهی شده و سفارش شده است که آن را «ماه رمضان» نام گذارند؛ زیرا «رمضان» یکی ازاسمای الاهی است.
از
امام علی ـ علیه‌السلام ـ نقل شده است: «نگویید رمضان، بلکه بگویید ماه رمضان و احترام آن را رعایت کنید».
اما در اصطلاح، رمضان نام ماه نهم از ماه‌های عربی و ماه
روزه اسلامی است و آن ماه
نزول قرآن است: «
شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ... ».
هر آنچه که در عالم هستی وجود دارد، حقیقت و باطنی دارد؛ زیرا دنیا تنزل‌یافته عوالم بالا است، هرچه در عالم دنیاست، نمونه‌ای است از آنچه در
عالم معناست. احکام و قوانین الاهی هم که در دنیا به‌صورت
دین و دستورات عبادی ظهور کردند، اسرار و باطنی دارند. اشیا، زمان‌ها و مکان‌ها نیز دارای حقیقت و باطن می‌باشند. یکی از آن زمان‌ها، ماه مبارک رمضان است. در فرهنگ اسلامی، ماه رمضان یکی از مهم‌ترین و محترم‌ترین ماه‌های سال است؛ ماهی که نزد مسلمانان به ماه
عبادت و طهارت معروف بوده و آن را ـ به تعبیر
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌واله ـ ماه خدا می‌نامند.
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ در صحیفه سجادیه در استقبال از ماه مبارک رمضان با بیانی شیوا و رسا از ماه رمضان سخن گفته و حقیقت آن را روشن ساخته است. ما در این مقال تنها گوشه‌ایی از آن را بیان می‌کنیم. امام در این
دعا ، ابتدا خداوند متعال را جهت هدایت شدن به دین الاهی و بهره‌مندی از
نعمت بندگی و عبادت، شکرگذاری می‌کند؛ سپس می‌فرماید: «سپاس خدای را که از جمله آن راه‌های
هدایت ، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد: ماه روزه، ماه
اسلام ، ماه طهارت، ماه آزمایش، ماه قیام، ماهی که قرآن را در آن نازل کرد، برای هدایت مردم و بودن نشانه‌هایی روشن از هدایت و مشخص شدن حق از باطل و بدین جهت برتری آن ماه را بر سایر ماه‌ها بر پایه احترامات فراوان و فضیلت‌های
آشکار روشن نمود».
توصیف ماه رمضان با عبارت‌هایی نظیر ماه اسلام، ماه نزول قرآن، حاکی از آن است که در نظر
امام سجاد ـ علیه‌السلام ـ و در مکتب اهل بیت علیهم‌السلام، ماه مبارک رمضان، عرصه برای تجلی حقیقت اسلام؛ یعنی تسلیم محض در برابر خداوند متعال است. این عرصه، مجالی است تا بندگان خدا به امر و رضای او، حتی از نیازهای طبیعی و
حلال خود چشم‌پوشی کنند و سر تسلیم بر بندگی شکوه‌مند
خالق بی‌همتای خویش فرود آورند. این تمرین یک ماهه در کفّ نفس و خودداری از درخواست نفسانی، تمرینی مفید و نیکوست برای تقویت
اراده و خویشتن‌داری در باقی سال؛ چون انسانی که یک ماه به دستور الاهی در مقابل خواست حلال نفس خویش مقاومت کرده و فقط به خاطر
رضا ی خداوند از نیازهای طبیعی خود مانند خوردن و آشامیدن اجتناب نموده است، این قدرت را خواهد داشت تا در یازده ماه دیگر سال در مقابل وسوسه‌های شیطانی و درخواست‌های نفسانیِ نفس اماره خویش مقاومت نموده و اهل
تقوا و رستگاری شود.
ماه مبارک رمضان، ماه طهارت است. ماهی که بنده وجود خود را از تمایلات مادی و حیوانی زدوده و با روزه ضمن تطهیر
جسم ، به تطهیر جان نیز می‌پردازد تا روحش در عالم پاکی و
رشد و تعالی، از انوار هدایت‌بخش خدای متعال بهره‌مند شود.
پس می‌توان گفت حقیقت ماه رمضان، عبارت است از
آزادی از خود؛ آزادی از خود حیوانی و تولد خود الاهی. ماه مبارک
رمضان ، ماه تخلق به اخلاق الاهی است و حقیقت و
باطن آن عبارت است از رسیدن به لقای خداوند. در حدیثی آمده است که خداوند
سبحان فرمود: «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِه»؛
روزه مال من است و من خود به آن جزا می‌دهم. بعضی کلمه «اجزی» در این روایت را به صیغه مجهول «اُجزَی» خوانده‌اند؛ یعنی
روزه برای من است و من
پاداش آن هستم. حیف است که انسان به خودش و به غیر خدا و به هر آنچه که متغیر است، دل ببندد؛ زیرا هرچه غیر خداست، در معرض زوال و تغییر است و نمی‌تواند جزای انسان باشد؛ جزای روزه‌دار، لقای
حق است.
پایگاه اسلام کوئست.
