• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

روش برخورد با فتنه‌ها

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: فتنه، نهج‌البلاغه.

پرسش: در حکمت ۱ نهج البلاغه روش برخورد با فتنه‌ها را ترجمه و تفسیر کنید.

پاسخ: برخی راه‌های مقابله با فتنه‌ها که در نهج البلاغه ارائه شد، عبارت‌اند از: ۱. تمسک به اهل‌ بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)؛ ۲. آگاهی یافتن نسبت به فتنه و فتنه‌انگیزان و با آگاهی قدم برداشتن در فتنه؛ ۳. پای‌بندی به سنت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) (درباره برخورد با فتنه‌ خونین عبدالملک بن مروان خلیفه اموی و هجوم آن به کوفه)؛ ۴. با زیرکی و هوشمندی برخورد نمودن.



پیش از پاسخ به این سؤال ابتدا باید توجه کرد که در نهج‌البلاغه بحث‌های مختلفی در رابطه با فتنه مطرح شده است.

۱.۱ - آتش فتنه

گاه حضرت از آتش فتنه‌ها خبر می‌دهد؛ مانند: خبر از فتنه عبدالملک مروان، خبر از فتنه‌های بصره، خبر از فتنه‌ها و تحولات سیاسی عراق آن زمان، خبر از فتنه‌های جنگ صفین و بازداشتن ابوموسی اشعری از فتنه‌های آینده، خبر از فتنه‌ها و شهادت خویش، و همین‌طور خبر از فتنه‌های مختلف آینده داده است.

۱.۲ - ره‌آورد شوم فتنه

گاه از ره‌آورد شوم فتنه‌ها و آتش‌ خانمان‌سوز آن سخن به میان آورده است.

۱.۳ - علل پیدایش فتنه

گاه علل پیدایش فتنه‌ها را گوشزد نموده، و نشانه‌های فتنه‌جویان را مورد بررسی قرار داده است. <

۱.۴ - شیوه مبارزه با فتنه

برخی اوقات نیز به راه‌های مقابله با فتنه‌ها و روش مبارزه با آن و عوامل رهایی و نجات انسان‌ها از فتنه پرداخته است.


برخی راه‌های مقابله با فتنه‌ها که در نهج‌البلاغه ارائه شد، عبارت‌اند از:
۱. تمسک به اهل‌ بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم).
۲. آگاهی یافتن نسبت به فتنه و فتنه‌انگیزان و با آگاهی قدم برداشتن در فتنه.
۳. پای‌بندی به سنت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) (درباره برخورد با فتنه‌ خونین عبدالملک بن مروان خلیفه اموی و هجوم آن به کوفه).
۴. با زیرکی و هوشمندی برخورد نمودن (در حکمت شماره ۱).


در حکمت شماره ۱ نهج البلاغه می‌خوانیم:

«کُنْ فی ‌الفِتْنَة کابْنِ اللَّبُونِ، لا ظَهْرٌ فیُرْکَبُ، وَ لا ضَرْعٌ فیُحْلَبْ؛ در فتنه‌ها، چونان شتر دوساله باش، نه پشتی دارد که سواری دهد و نه پستانی تا او را بدوشند».

۳.۱ - زیرک بودن در فتنه‌ها

این تشبیه در واقع به این معنی است که انسان در فتنه‌ها به گونه‌ای زیرکانه برخورد کند که هیچ‌یک از دو طرف نتواند از او بهره‌برداری کند، نه وسیله‌ای برای تاخت‌و‌تاز فتنه‌انگیزان باشد و نه چون شتر شیرده باعث تقویت مالی و روحی آن‌ها گردد.

۳.۲ - دیدگاه ابن ابی‌الحدید

ابن ابی‌الحدید در توضیح این بخش می‌گوید: «ایام فتنه که همان ایام خصومت و جنگ و درگیری است، بین دو رهبر گمراه که هر دو مردم را به گمراهی دعوت می‌کنند؛ مانند فتنه عبدالملک و ابن زبیر و فتنه مروان و ضحاک و فتنه حجاج و ابن اشعث»؛ در این موارد باید به گونه‌ای حرکت کرد که هیچ‌یک از دو طرف را تقویت نکند، نه به صورت مستقیم در منازعه و درگیری آن‌ها شرکت داشته باشد و نه به صورت تدارکاتی و غیر مستقیم. «و گاه یکی از دو طرف برحق است. این را نمی‌شود گفت ایام فتنه است؛ مانند جنگ جمل و صفین (که علی (علیه‌السلام) طرف حق بود) و مانند آن‌که در این صورت جهاد همراه طرف‌داران حق (و علیه رهبران گمراه و فتنه‌انگیز) واجب است و کشیدن شمشیر و نهی از منکر و بذل جان در اثبات و عزت بخشیدن دین و اظهار حق لازم و ضروری است».


۱. شرح نهج البلاغه، اثر ابن ابی‌الحدید، ذیل حکمت اول.
۲. شرح نهج البلاغه، دیگران، ذیل حکمت اول.


۱. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۱۴۷، خطبه ۱۰۱.    
۲. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۱۴۸، خطبه ۱۰۲.    
۳. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۱۴۸، خطبه ۱۰۲.    
۴. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص ۷۴۴، نامه ۶۳.    
۵. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۴۵۳، نامه ۶۳.    
۶. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۲۲۰، خطبه ۱۵۶.    
۷. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۳۳۷، خطبه ۱۵۶.    
۸. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص ۳۲۱، خطبه ۱۵۰.    
۹. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۲۰۹، خطبه ۱۵۰.    
۱۰. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۱۳۷، خطبه ۹۳.    
۱۱. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۳۲۲، خطبه ۱۵۱.    
۱۲. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۲۰۹، خطبه ۱۵۱.    
۱۳. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۵۲، خطبه ۵.    
۱۴. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۵۳، خطبه ۷.    
۱۵. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۳۲۲، خطبه ۱۵۱.    
۱۶. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۲۰۹، خطبه ۱۵۱.    
۱۷. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۵۲، خطبه ۵.    
۱۸. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۱۳۷، خطبه ۹۳.    
۱۹. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۳۲۲، خطبه ۱۵۱.    
۲۰. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۲۰۹، خطبه ۱۵۱.    
۲۱. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص۱۹۵، خطبه ۱۳۸.    
۲۲. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص ۷۶۹، حکمت ۱.    
۲۳. امام علی (علیه‌السلام)، نهج‌البلاغه، ص ۴۶۹، حکمت ۱.    
۲۴. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۸، ص۸۲، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۳۸۷ ه‌.    
۲۵. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۸، ص۸۲، بیروت، داراحیاءالتراث العربی، چاپ دوم، ۱۳۸۷ ه‌.    




سایت ‌اندیشه قم، برگرفته از مقاله «روش برخورد با فتنه‌ها»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۹.    



جعبه ابزار