روش برخورد با فتنهها
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: فتنه، نهجالبلاغه.
پرسش: در حکمت ۱ نهج البلاغه روش برخورد با فتنهها را ترجمه و
تفسیر کنید.
پاسخ: برخی راههای مقابله با فتنهها که در
نهج البلاغه ارائه شد، عبارتاند از: ۱. تمسک به
اهل بیت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم)؛ ۲. آگاهی یافتن نسبت به
فتنه و فتنهانگیزان و با آگاهی قدم برداشتن در فتنه؛ ۳. پایبندی به
سنت پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) (درباره برخورد با فتنه خونین عبدالملک بن مروان خلیفه اموی و هجوم آن به کوفه)؛ ۴. با
زیرکی و هوشمندی برخورد نمودن.
پیش از پاسخ به این سؤال ابتدا باید توجه کرد که در
نهجالبلاغه بحثهای مختلفی در رابطه با فتنه مطرح شده است.
گاه حضرت از
آتش فتنهها خبر میدهد؛ مانند: خبر از فتنه عبدالملک مروان،
خبر از فتنههای
بصره،
خبر از فتنهها و تحولات سیاسی
عراق آن زمان،
خبر از فتنههای
جنگ صفین و بازداشتن
ابوموسی اشعری از فتنههای آینده،
خبر از فتنهها و
شهادت خویش،
و همینطور خبر از فتنههای مختلف آینده داده است.
گاه از رهآورد شوم فتنهها و آتش خانمانسوز آن سخن به میان آورده است.
گاه علل پیدایش فتنهها را گوشزد نموده،
و نشانههای
فتنهجویان را مورد بررسی قرار داده است. <
برخی اوقات نیز به راههای مقابله با فتنهها و روش مبارزه با آن و عوامل رهایی و نجات انسانها از
فتنه پرداخته است.
برخی راههای مقابله با فتنهها که در نهجالبلاغه ارائه شد، عبارتاند از:
۱. تمسک به
اهل بیت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلم).
۲. آگاهی یافتن نسبت به فتنه و فتنهانگیزان و با آگاهی قدم برداشتن در فتنه.
۳. پایبندی به سنت پیامبر اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلم) (درباره برخورد با فتنه خونین
عبدالملک بن مروان خلیفه اموی و هجوم آن به کوفه).
۴. با زیرکی و هوشمندی برخورد نمودن (در
حکمت شماره ۱).
در حکمت شماره ۱ نهج البلاغه میخوانیم:
«
کُنْ فی الفِتْنَة کابْنِ اللَّبُونِ، لا ظَهْرٌ فیُرْکَبُ، وَ لا ضَرْعٌ فیُحْلَبْ؛
در فتنهها، چونان
شتر دوساله باش، نه پشتی دارد که سواری دهد و نه پستانی تا او را بدوشند».
این تشبیه در واقع به این معنی است که
انسان در فتنهها به گونهای زیرکانه برخورد کند که هیچیک از دو طرف نتواند از او بهرهبرداری کند، نه وسیلهای برای تاختوتاز فتنهانگیزان باشد و نه چون شتر شیرده باعث تقویت مالی و روحی آنها گردد.
ابن ابیالحدید در توضیح این بخش میگوید: «ایام فتنه که همان ایام خصومت و
جنگ و درگیری است، بین دو رهبر گمراه که هر دو مردم را به
گمراهی دعوت میکنند؛ مانند فتنه عبدالملک و
ابن زبیر و فتنه
مروان و
ضحاک و فتنه
حجاج و
ابن اشعث»؛
در این موارد باید به گونهای حرکت کرد که هیچیک از دو طرف را تقویت نکند، نه به صورت مستقیم در منازعه و درگیری آنها شرکت داشته باشد و نه به صورت تدارکاتی و غیر مستقیم. «و گاه یکی از دو طرف برحق است. این را نمیشود گفت ایام فتنه است؛ مانند
جنگ جمل و
صفین (که
علی (علیهالسلام) طرف
حق بود) و مانند آنکه در این صورت
جهاد همراه طرفداران حق (و علیه رهبران گمراه و فتنهانگیز)
واجب است و کشیدن
شمشیر و
نهی از منکر و بذل جان در اثبات و عزت بخشیدن
دین و اظهار حق لازم و ضروری است».
۱. شرح نهج البلاغه، اثر ابن ابیالحدید، ذیل حکمت اول.
۲. شرح نهج البلاغه، دیگران، ذیل حکمت اول.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «روش برخورد با فتنهها»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۵/۹.