صبر و ربط
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه:صبر ، ربط.
پرسش: معنای «اصبروا»، «صابروا» و «رابطوا» در آیه:«
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ »؟ چیست؟
پاسخ: برای روشن شدن معنا و تفسیر آیۀ:«
یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَ صابِرُوا وَ رابِطُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ »،
لازم است برخی از
مفردات آیه، مورد بررسی قرار گیرد.
«
صبر » در
لغت ، یعنی جلوگیری کردن و حبس نمودن
نفس ، بر چیزی که عقل یا شرع یا هر دو اقتضا می‌کنند.
صبر، واژه عامی است که اگر این
حبس نفس در
مصیبت باشد، به آن صبر گفته می‌شود.
در مقابل صبر
جزع و بی‌تابی است.
اگر در
جنگ باشد، به آن
شجاعت گفته می‌شود.
در مقابل شجاعت (جبن) ترسویی است.
اگر در
بلا و پیشامد باشد، به آن
وسعت و فراخی
سینه می‌گویند که مقابلش (رحب الصدر) خستگی و آزرده شدن است.
اگر صبر در خودداری از
کلام باشد، به آن
کتمان می‌گویند.
در مقابل کتمان (مذل) سستی و بی‌خیالی است.
«ربط» در لغت به معنای بستن است.
بعداً برای هر کسی که در حصاری پناه گیرد و در آن از
دشمنان بیرون حصار
دفاع کند، استعمال شده است.
«
رباط » مواظبت و مداومت بر چیزی برای انجام کاری.
این آیه
جامعه اسلامی را به سه خصلت «صبر»، «مصابره» و «مرابطه»، سفارش فرموده، و رستگاری فرد و
اجتماع را چه درباره نیازهای زندگی و چه از نظر
فضیلت و تأمین
سعادت اخروی ، وابسته به اجرای آن سه
خصلت نموده است، و با بکار بردن آن، رستگاری آنان امکان‌پذیر است، و با
تخلف از آن انتظار
نجات و
رستگاری ، دور از
عقل و خرد، است.
همان‌گونه که مکرر بیان شد،
قرآن دارای معنای ظاهری و باطنی است، این آیه نیز از آن
قاعده مستثنا نبوده و مفسران آن را، هم بر معنای ظاهری لفظ
تفسیر کردند و هم برخی معنای عمیق‌تر و باطنی آن را در نظر گرفتند و تفسیر کردند، بنابراین منافاتی بین دو دیدگاه وجود ندارد.
برخی از
مفسران می‌گویند: امرهایی که در این آیه آمده است؛ یعنی «اصبروا»، «صابروا»، «رابطوا» و «اتقوا»، همه مطلق و بدون قید است، در نتیجه صبرش، هم شامل صبر بر سختی‌ها و
مشکلات می‌شود، و هم شامل صبر در
اطاعت خدا، و همچنین صبر بر ترک
معصیت . به‌هر‌حال منظور از آن صبر تک‌تک افراد است؛ چون دنبالش همین صبر را به صیغۀ «صابروا» آورده که از باب
مفاعله است، و در مواردی استعمال می‌شود که ماده فعل، بین دو طرف تحقق می‌یابد.
«مصابره»، عبارت است از:«اینکه جمعیتی به اتفاق یکدیگر اذیت‌ها را تحمل کنند و هریک صبر خود را به صبر دیگری تکیه دهد و در نتیجه برکاتی که در صفت صبر است دست‌به‌دست هم دهد و تأثیر صبر بیشتر گردد.» این معنا امری است که هم در فرد ـ اگر نسبت به حال شخصی او در نظر گرفته شود ـ محسوس است و هم در اجتماع ـ اگر نسبت به حال اجتماع و
تعاون او در نظر گرفته شود-؛ چون باعث می‌شود که تک‌تک افراد نیروی یکدیگر را به هم
وصل کنند و همۀ نیروها یکی شود.
«رابِطُوا»، از مادۀ «ربط»، است‌که به باب مفاعله برده شده و مصدرش مرابطه، از نظر معنا اعم از
مصابره است؛ زیرا مصابره عبارت بود از: وصل کردن نیروی
مقاومت افراد جامعه در برابر سختی‌ها و مشکلات.
اما مرابطه عبارت از: همین وصل کردن نیروهاست؛ اما نه‌تنها نیروی مقاومت در برابر شدائد و سختی‌ها، بلکه همه نیروها و کارها، در جمیع شئون زندگی دینی، چه در حال شدت و سختی، چه در حال
آسایش و خوشی؛ چون مراد از مرابطه این است که جامعه به
سعادت حقیقی
دنیا و
آخرت خود برسد، نه به برخی از سعادت و
خوشبختی ، به همین جهت بعد از سه جمله:«اصْبِرُوا»، «صابِرُوا» وَ «رابِطُوا»، جمله «
وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » را آورده است. البته منظور از این
فلاح و رستگاری نیز،
فلاح و رستگاری تام حقیقی است.
البته برخی دیگر از مفسران می‌گویند؛ مراد از صبر، در این آیه، صبر در مقاومت در برابر دشمن و مخالف است که از آن، تعبیر به
شجاعت و قوت
قلب ، می‌شود که این هم دو قسم است:
أ. صبر در برابر خواسته‌ها و هواهای نفسانی و زیبایی‌های دنیوی است که به آن
جهاد اکبر گفته می‌شود.
ب. صبر در برابر دشمنان دین از
کفار و
مشرکان که به آن
جهاد اصغر می‌گویند.
«مصابره»، مصدر باب مفاعله است و باب مفاعله بین دو طرف و دو فرد است؛ یعنی شما در
جنگ با دشمنان
دین شکیبا و
بردبار باشید، همچنان‌که آنان در مقابل شما شکیبا و بردبار هستند.
«مرابطه» یعنی هر قدر و به هر شکل که دشمنان دین برای
جنگ با شما
لشکر و مرکب آماده می‌کنند شما نیز برای جنگ با ایشان فراهم نمایید.(و از مرزهای خود مواظبت و
محافظت کنید).
برخی دیگر می گویند:«رابِطُوا» از ماده «ربط» است که به باب مفاعله رفته؛ اما معنای دو طرف و بین دو نفر را ندارد، بلکه نظیر کلمه:سافر (مسافرت کرد) و «ضاعف»(دو برابر کرد) و امثال آنها است.
ربط هم به معنای بستن است، پس مرابطه یعنی جمعی از
مؤمنان در مرزهای کشورهای اسلامی مرزداری کنند و راه حمله و نفوذ
دشمن را ببندند؛ یعنی از راه بستن مرزها از کشور، مواظبت نمایند.
در روایات زیادی «مرابطه» را در بودن و معیت با
امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ
تفسیر کرده‌اند، و در برخی از اخبار،
امام منتظر ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ ذکر شده است که
در این فرصت برای نمونه، دو
روایت را
ذکر می‌کنیم.
۱.
امام باقر ـ علیه‌السلام ـ در معنای:«
یا أیها الذین آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا »،
فرمودند: مراد
خداوند متعال، از «اصبروا»، شکیبایی بر انجام
واجبات و مرادش از «صابروا»،
صبر و شکیبایی در برابر دشمنان، و مراد از «رابطوا»، مراقبت و محافظت از امام منتظر است.
۲.
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ فرمود::«اصبروا و صابروا و رابطوا»،
مراد از «اصبروا»، شکیبایی در انجام
واجبات و مراد از «صابروا» شکیبایی بر مصیبت‌ها و پیشامدهای ناگوار، و مراد از «رابطوا»، مراقبت و محافظت از امامان
معصوم ـ علیهم‌السلام ـ و در تحت فرمان آنان بودن است.
بنابراین معنای آیه چنین می‌شود:
صبر پیشه کنید بر انجام
واجبات الاهی و همگی در مقابل دشمنان خود و در مصیبت‌ها شکیبا باشید و همیشه با امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ و
امام زمان خود که در انتظارش هستید باشید و از او مراقبت نمایید؛
یعنی باید از
امام ـ علیه‌السلام ـ در برابر
دشمنان محافظت نمود و از فرمایشات او
اطاعت کرد و از مخالفت با آن پرهیز نمود. اگرچه این هم بیان
مصداق است، و در حقیقت، حفظ دین و قرآن، مورد عنایت
حضرت حق می‌باشد. چون حفظ امام، حفظ
دین اسلام و
قرآن است.
پایگاه اسلام کوئیست. +
