• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالله بن مسعود

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: عبدالله بن مسعود.
پرسش: آیا عبدالله بن مسعود از محبان اهل بیت علیهم‌السلام بوده است؟ آیا امامت حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ را قبول کرد؟
پاسخ: عبدالله بن مسعود از اصحاب پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده که در بسیاری از جنگ‌های صدر اسلام حضور داشته است و بسیار به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ نزدیک بود. او قاری قرآن و صاحب مصحف بود. پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ به نیکی از او نام می‌کردند؛ این مطلب که او از محبین اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ بوده است، به‌راحتی قابل اثبات استٰ اما این مطلب که وی معتقد به امامت و خلافت بلافصل حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ بوده است، هرچند مورد اختلاف دانشمندان علم رجال است، ولی با توجه به تعریف و تمجید سید مرتضی از او، و ارتباط نزدیکی که با پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ داشته است و قرائن دیگر، شاید بتوانیم بگوییم وی معتقد به امامت حضرت علی علیه‌السلام نیز بوده است.



عبدالله ابن مسعود از اصحاب پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده، که به ابن مسعود و ابن ام‌ عبد هم معروف است.

۱.۱ - اسلام آوردن

وی در اوایل دعوت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مسلمان شد.

۱.۲ - تلاوت قرآن با صدای بلند

و اول کسی بود که قرآن را در مکه در میان سران قریش با صدای بلند خواند.

۱.۳ - شرکت در جنگ‌ها

او جزء مهاجرین به حبشه بوده و در تمام جنگ‌های صدر اسلام از جمله احد و بدر و خندق و... شرکت داشته است.

۱.۴ - خدمت به رسول الله

بیش‌تر اوقات همراه پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده و کارها را برای حضرت مهیا می‌نمود، عصا دست پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ می‌داد و کفش‌های حضرت را آماده می‌کرد تا جایی که درون خانه حضرت رفت‌و‌آمد داشت.

۱.۵ - سخنان پیامبر درباره عبدالله



۱.۵.۱ - اول

روزی در حضور پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ و اصحاب، بالای درخت رفت و اصحاب به لاغری اندامش خندیدند؛ پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ فرمود: این قدم‌هایی است که در ترازوی عمل مثل کوه احد است.

۱.۶ - دوم

در جای دیگر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به امام علی علیه‌السلام فرمود: اگر قرار باشد کسی را بدون مشورت امیر دیگران کنم او (ابن مسعود) است.

۱.۷ - سخن امام علی درباره عبدالله

حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ هم وقتی درباره ابن مسعود صحبت می‌شد، به بزرگی از او یاد می‌نمود.
وقتی حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ به کوفه آمد، درباره ابن مسعود از مردم سؤال کرد، جواب دادند: در اخلاق بسیار نیکو بود و ما مهربان‌تر از او در تعلیم ندیده بودیم. بعد حضرت هم فرمودند: او مردی بود که قرآن را نیکو می‌خواند و حلال و حرام آن را رعایت می‌کرد و فقیه و دانا به سنت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله بود.

۱.۸ - والی کوفه

وی در زمان عمر بن خطاب والی کوفه بود؛ ولی عثمان رابطه خوبی با او نداشت.

۱.۹ - وفات

او در سال ۳۲ هجری در سن شصت و چند سالگی در مدینه درگذشت و در بقیع دفن شد.


این مختصری از شرح حالش بود؛ اما این‌که آیا اهل بیت علیهم‌السلام را قبول داشته و شیعه بوده یا نه؟ باید گفت: اقوال در این مورد مختلف است.

۲.۱ - دیدگاه سید مرتضی

بزرگانی مانند سید مرتضی در کتاب الشافی فی الامامة به بزرگی از او یاد کرده و بسیار او را تمجید می‌کند و می‌گوید: شکی نیست که ابن مسعود از بزرگان صحابه و اهل طهارت و فضل و ایمان بوده و مدح و ثنای پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ را می‌کرده و پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ هم او را مدح می‌نموده است.
[۲] سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ج ۴، ص ۲۸۳.
[۳] به نقل از قاموس الرجال تستری، ج ۶، ص ۶۰۰ چاپ جامعه مدرسین.


۲.۲ - دیدگاه علامه مامقانی

محقق ارجمند علامه مامقانی در کتاب تنقیح المقال به نیکی از او یاد کرده و می‌گوید: اموری وجود دارد که دلالت می‌کند ابن مسعود از محبان اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ بوده است و خلافت دیگران را قبول نداشته؛ از جمله این‌که:

۲.۲.۱ - أ. مخالفت با خلافت ابوبکر

ابن مسعود یکی از دوازده نفری بوده که با خلافت ابوبکر مخالفت کرده و گفت اهل بیت پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بر خلافت او مقدم هستند؛ از جمله علی ابی ابی‌طالب ـ علیه‌السلام ـ که باید آن‌چه خدا برای او قرار داده به او بدهید.

۲.۲.۲ - ب. حضور در مراسم تشییع حضرت زهرا

ابن مسعود از کسانی بوده که در جریان تشییع جنازه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها حضور داشته و با این‌که این از اسرار شیعه بوده، او از جمله نمازگزاران بر دختر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ بوده و این می‌تواند دلیلی باشد بر شیعه بودن و مورد عنایت بودن او.

۲.۲.۳ - ج. نماز گزاردن بر بدن ابوذر غفاری

از جمله کسانی است که بر بدن ابوذر غفاری نماز خواند و او را غسل و کفن کرد و این در حالی است که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ به ابوذر خبر داده بود که مؤمنانی تو را غسل و کفن و دفن می‌کند.

۲.۲.۴ - د. نقل روایتی از خود عبدالله

ابن مسعود از کسانی است که خودش از پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ روایتی را نقل کرده که جانشینان پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ دوازده نفرند که همان حضرت علی علیه‌السلام و فرزندانش هستند و نمی‌توان قبول کرد چیزی را که خودش نقل کرده، قبول نداشته باشد و به آن معتقد نباشد.
[۴] مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج ۲، ص ۲۱۶، انتشارات جهان، سال ۱۳۵۲، تهران.





۳.۱ - دیدگاه برخی علمای رجال

اما از طرف دیگر برخی علمای رجال او را پیرو عامه دانسته‌اند و شواهدی را در مخالفت ابن مسعود با حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ نقل کردند؛ از جمله:
فتاوایی که در باب ارث داده با حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ مخالف بوده و اختلافاتی در قرائت قرآن با قرائت ائمه داشته است؛ یعنی ائمه بر قرائت او صحه نگذاشتند؛ از جمله:

۳.۱.۱ - روایتی از امام باقر

از امام باقر علیه‌السلام نقل شده که فرمود: ابن مسعود دو سوره معوذتین را از قرآن حذف کرده بود؛ در‌حالی‌که پدرم فرمود: ابن مسعود این کار را به رأی خودش انجام داده است.

۳.۲ - دیدگاه علامه تستری

مرحوم علامه تستری در کتاب قاموس الرجال به دلایلی که در شیعه بودن ابن مسعود ذکر شد، خدشه می‌کند و می‌گوید: خبر انکار دوازده نفر به خلافت ابوبکر در منابع دیگر مثل احتجاج طبرسی ذکر شده و ابن مسعود جزء آنها شمرده نشده است و از طرفی اخباری بر مخالفت او با حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ داریم؛ و روایتی هم که نقل شده با این مضمون که ابن مسعود گفته من از امام خودم در کارها اذن نمی‌گرفتم، همان‌طور که سلمان و عمار می‌گرفتند؛ لذا من توبه می‌کنم، خبر واحد است و نمی‌شود به آن استناد کرد.
[۶] محمدتقی، تستری، قاموس الرجال، ج ۶، ص ۶۰۰ ـ ۶۰۸، چاپ جامعه مدرسین قم، محرم ۱۴۱۵.


۳.۳ - دیدگاه مرحوم خویی

مرحوم آیت الله خویی هم در کتاب معجم او را محب حضرت علی علیه‌السلام نمی‌داند و می‌گوید: تابع حضرت نبوده؛ ولی چون در اسناد کتاب کامل الزیارات آمده، می‌شود حکم به وثاقت او داد.
[۷] خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج ۱۰، ص ۳۲۲، چاپ اول، سال ۱۳۹۸، انتشارات مدینه العلم قم.
.


نتیجه این‌که با توجه به فضایل جناب ابن مسعود و ارتباط نزدیک وی با پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ این مطلب که او از محبان اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ بوده است، به‌راحتی قابل اثبات است؛ اما این مطلب که وی معتقد به امامت و خلافت بلافصل حضرت علی بوده است، هرچند مورد اختلاف است، ولی با توجه به تعریف و تمجید سید مرتضی از او، ارتباط نزدیکی که با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله داشته است و قرائن دیگر، شاید بتوانیم بگوییم وی معتقد به امامت حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ نیز بوده است.


۱. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج ۳، ص ۱۱۲ ۱۱۹، بیروت، چاپ ۱، ۱۴۱۰، دارالکتب العلمیه.    
۲. سید مرتضی، الشافی فی الامامة، ج ۴، ص ۲۸۳.
۳. به نقل از قاموس الرجال تستری، ج ۶، ص ۶۰۰ چاپ جامعه مدرسین.
۴. مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، ج ۲، ص ۲۱۶، انتشارات جهان، سال ۱۳۵۲، تهران.
۵. علی بن ابراهیم قمی، تفسیر قمی، ج ۲، ص ۴۵۰.    
۶. محمدتقی، تستری، قاموس الرجال، ج ۶، ص ۶۰۰ ـ ۶۰۸، چاپ جامعه مدرسین قم، محرم ۱۴۱۵.
۷. خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج ۱۰، ص ۳۲۲، چاپ اول، سال ۱۳۹۸، انتشارات مدینه العلم قم.



پایگاه اسلام کوئست.    






جعبه ابزار