عزم در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: عزم، قرآن مجید.
پرسش: تفسیر و معنای کلمه عزم در قرآن چیست؟
پاسخ:
«عزم» در لغت، به معنای «تصمیم محکم» است و گاهی به هر چیز محکم نیز
عزم گفته می‌شود.
«العَزْمُ و العَزِیمَةُ: عقد القلب علی إمضاء الأمر».
واژه «عزم» به‌طوری‌که راغب گفته، عبارت است از: «تصمیم قلبی بر گذراندن و خاتمه دادن به کاری».
«العَزْمُ: الجِدُّ. عَزَمَ علی الأَمر... و اعْتَزمَ علیه:أَراد فِعْلَه؛
عزم یعنی جدیت. عزم برکاری گرفت؛ یعنی انجام آن کار را
اراده کرد».
«العزم، هو القصد الجازم، أی مرتبة شدیدة من القصد، و هو قبل الإرادة. و القصد الجازم هو الشدید الأکید کیفا و امتدادا و دواما بحیث یوجب تحقّق ارادة العمل و استدامته. و العزم فی الفرائض و الوظائف من أهمّ الأمور، و هو یتحصّل من الایمان القاطع، و ما لم یبلغ الایمان حدّ الثبوت و الیقین: لا یتحصّل العزم؛
عزم تصمیم جدی برکاری است و آن قبل از اراده است؛ و منظور از تصمیم جدی آن تصمیمی است که از جهت کمیت، امتداد و دوام به گونه‌ای باشد که موجب تحقق اراده برای انجام کاری شود. عزم در
واجبات و وظایف از مهم‌ترین چیزها است و این از
ایمان قوی سرچشمه می‌گیرد و ایمان تا زمانی که به حد ثبوت و
یقین نرسد، عزم تحقق پیدا نخواهد کرد».
این واژه در
قرآن کریم در
آیات مختلف به تناسب ذکر شده است و همین معنا از آن اراده شده است؛ مانند:
«
فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ؛
چون تصمیم قلبی بر انجام و امضای کار گرفتی بر خدا
توکل کن».
«
وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛
و اگر پایداری ورزید و پروا پیشه کنید، پس بی‌گمان آن (پایداری و پرواپیشگی) از تصمیم قاطع به امور است».
«
یا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ اصْبِرْ عَلی ما أَصابَکَ إِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛
پسرم!
نماز را برپا دار، و
امر به معروف و
نهی از منکر کن، و در برابر مصایبی که به تو می‌رسد شکیبا باش که این از کارهای مهم است»!
«
وَ لَمَنْ صَبَرَ وَ غَفَرَ إِنَّ ذلِکَ لَمِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ؛
و البته کسی که (با وجود قدرت بر انتقام)
صبر کند و درگذرد، حقّا که آن از کارهای مهم است».
بنابراین در
فرهنگ قرآن عزم به معنای تصمیم محکم، کارهای شایسته‌ای که
انسان باید روی آن تصمیم بگیرد، و یا به معنای هر‌گونه کار محکم و قابل اطمینانی است.
این واژه معمولاً در قرآن بعد از ماده صبر آمده و اگر صبر را که همان حبس نفس از انجام امری است، از عزم دانسته، از این جهت است که عقد قلبی مادام که سست نشده، و این گره دل باز نگشته، انسان بر آن امری که بر انجامش تصمیم گرفته، و در دل گره زده است، پا بر جا و بر تصمیم خود باقی است، پس کسی که بر امری صبر می‌کند، حتماً در عقد قلبی‌اش و محافظت بر آن جدیت دارد، و نمی‌خواهد که از آن صرف‌نظر کند، و این خود از قدرت و شهامت نفس است.
یکی از صفات انسان کامل و برجسته، عزم درکارهاست. قرآن به این ویژگی با اشاره به انسان‌های کاملی (نظیر
پیامبران اولوالعزم علیهم‌السلام) توجه داده و از مردمان خواسته است تا با الگو گرفتن از آنها در این مسیر
کمال قرار گیرند.
عزم به معنای قاطعیت و [[جدیت در عمل، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و عناصر در
زندگی است که انسان بدون آن نمی‌تواند کاری را از پیش برد. به این معنا که اگر شخصی با هزاران نفر مشورت]] کند و با بهره‌گیری از عقول مردم به بهترین و کامل‌ترین
اندیشه دست یابد، ولی ناتوان از
عمل باشد، شکست خورده است؛ ازاین‌رو
قرآن به پیامبر
اسلام ـ صلی‌الله‌علیه‌وآله ـ دستور می‌دهد که هرگاه با
مؤمنان مشورت کردی، عزم کن و کاری را که به یقین و قطعیت در آن رسیدی به‌طور جدی پیگیر باش. دراین مرحله تنها نیاز به توکل است تا
خداوند مددکار تو باشد و به هدف و مقصدی که با این عمل متوجه آن شده‌ای برسی: «
فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ».
بنابراین عزم به این معناست که شخص پس از قطعیت و یقین به درستی کاری، اقدام جدی بر انجام آن داشته باشد و کوتاه نیاید؛ ازاین‌رو از ویژگی‌ها و از عناصر اصلی عزم، صبر دانسته شده است؛ زیرا کسی که در
مقام عمل قرار می‌گیرد، نباید برای رسیدن به
هدف و مقصد کوتاه بیاید و در برابر مشکلات و دشواری‌ها تسلیم شود.
پایگاه اسلام کوئست.
