• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

قاریان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: قاریان، اسلام.
پرسش: اسامی و تعداد قاریان صدر اسلام را بنویسید؟
پاسخ:




افرادی که قرآن را حفظ می‌کردند و همت خویش را در حفظ، قرائت و یاد دادن قرآن کریم به دیگران مصروف می‌داشتند و از تشویقات معنوی پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ برخوردار بودند، معروف به «قراء» بودند.



قاریان اولیه اسلام عبارت بودند از علی علیه‌السلام، عثمان بن عفان، ابی بن کعب، زید بن ثابت، عبدالله بن سعود، ابوالدّرداء، ابوموسی و...
[۱] کمالی دزفولی، سیدعلی، شناخت قرآن، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ص ۱۶۴.

منابع تاریخی علاوه بر این تعداد از مصعب بن عمیر و ابن ام‌مکتوم نیز یاد کرده‌اند که رسول خدا ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ آنها را برای تعلیم قرآن به‌سوی مدینه رهسپار نمود.
[۲] زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ترجمه ابوالقاسم سحاب، تبریز، کتاب‌فروشی سروش، چاپ اول، ۱۳۴۱، ص ۴۹.




اولین قاری قرآن بنابر صراحت قرآن کریم، خود پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ است که نسبت به یاد دادن، صیانت و محفوظ بودن آن بسیار تلاش و جدیت می‌نمود. و خداوند متعال به آن حضرت اطمینان‌خاطر داد که حافظ قرآن خداوند است و تو آن را هرگز فراموش نخواهی کرد و در یادگیری آن از جبرئیل شتاب نکن و پس از قرائت او، قرائت کن.



جمله مورخان و مؤلفان علوم قرآنی، علی ـ علیه‌السلام ـ را در صدر اسلام از حفاظ و قاریان قرآن کریم یاد کرده‌اند.
[۵] طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص ۱۷۴.
که پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ به آن حضرت دستور داد تا قرآن را جمع‌آوری نماید تا در معرض نابودی قرار نگیرد.
[۶] زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ترجمة ابوالقاسم سحاب، تبریز، کتاب‌فروشی سروش، چاپ اول، ۱۳۴۱، ص ۵۱ ـ ۵۴.




در بین قاریان قرآن پس از علی علیه‌السلام، ابی بن کعب و عبدالله بن سعود از همه داناتر بودند و مهارت بیشتری داشتند که پیامبر اکرم قرائت آنها را مورد تأیید قرار می‌داد؛ چنانچه به ابی بن کعب می‌فرمود: قرآن را برای من بخوان و درباره او فرمود: « اُبی اقرأ کم»؛ یعنی قاری‌ترین شما ابی می‌باشد.
[۷] زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ترجمه ابوالقاسم سحاب، تبریز، کتاب‌فروشی سروش، چاپ اول، ۱۳۴۱، ص ۴۲.




گفتنی است علاوه بر این قراء معروف، ۱۴۰ نفر از قاریان و حافظان قرآن کریم در جنگ بئر معونه و روز یمامه به شهادت رسیدند و این فاجعه برای پیامبر اکرم سنگین بود.
[۹] آیتی، ابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه، چاپ چهارم، ۱۳۶۶، ص ۳۶۰.




از جمله قاریان قرآن که باید از او یاد کرد، بانویی است به نام ام‌ورقه دختر عبدالله بن حارث که او نیز از جمله قاریان و حافظان معروف قرآن بود که مورد عنایت و احترام پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ بود؛ چنانچه به او لقب شهیده داده بودند.
[۱۱] طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص ۱۷۳.




برخی از نویسندگان علوم قرآنی و تاریخ قرآن نام قراءِ صحابه را چنین نوشته‌اند:

۸.۱ - مهاجرین


از مردان مهاجر، علی، عثمان، عمر، ابوبکر، طلحه، سعد، ابن مسعود، حذیفه، سالم، ابوهریره، عبدالله بن سائب و العباده و از زنان، ام‌سلمه، عایشه و حفصه.

۸.۲ - انصار


از انصار، عبادة بن الصامت معاذ، مجمّع بن جاریه، نضاله بن عبید و سلمة بن مخلد.

۸.۳ - تابعین


اما از تابعین که اهتمام به یادگیری قرآن از صحابه خصوصاَ قارئین چهارگانه، عبارت بودند از ابی بن کعب، عبدالله بن مسعود، انس بن مالک و معاذ بن جیل.
[۱۳] طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص ۱۷۴.




مرحوم علامه طباطبایی قاریان را این‌گونه طبقه‌بندی کرده است:

۹.۱ - ۱. طبقه اول:

بزرگان صحابه که قرآن را به‌طور‌کلی دریافت نموده و به دیگران تعلیم دادند و قرائت نمودند که سرآمد همه آنها امیرمؤمنان علی ـ علیه‌السلام ـ است که علاوه بر علم قرائت، تفسیر و سایر علوم قرآنی را به دیگران آموخت و شاگردانی چون ابن عباس و ابواسود دئلی و... را تربیت کرد.

۹.۲ - ۲. طبقه دوم:

از شاگردان طبقه اول تشکیل می‌شدند و در شهرهای مختلف حضور می‌یافتند و به تابعین تعلیم می‌دادند؛ مثلاً در مکه، عبید بن عمیر، عکرمه و مجاهد، در مدینه، ابن مسیب، عروه و سالم. در کوفه، علقمه، اسود، عبیده و حارث بن قیس. در بصره، نصر بن عاصم، حسن بصری، ابن سیرین و قتاده. در شام، مغیر بن ابی‌شهاب که از شاگردان ابوذر داء بودند.

۹.۳ - ۳. طبقه سوم:

مشاهیر ائمه قرائت بودند و به همان ترتیب در شهرهای مختلف حضور داشتند، شکل‌گیری قراء سبعه در همین دوره بوده است؛ مثلاَ در مکه، عبدالله بن کثیر (یکی از قراء سبعه). در مدینه، نافع به نعیم (یکی از قراء سبعه). در کوفه، حمزه (یکی از قراء سبعه). عاصم، (یکی از قراء سبعه). در بصره، ابن علاء (یکی از قراء سبعه) و... در شام، عبدالله بن عامر (یکی از قراء سبعه) و...

۹.۴ - ۴. طبقه چهارم:

قاریان، شاگردان طبقه پیشین بوده‌اند.
[۱۴] طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص ۱۷۵ ـ ۱۷۶.


۹.۵ - ۵. طبقه پنجم:

طبقه‌ای بودند که درباره علوم قرآن و قرائت بحث و تألیف داشتند و صحاب نظر بودند. افرادی چون ابوعبید قاسم بن سلام و احمد بن جیر کوفی و پس او ابوجعفر ابن جریر طبری. پس از اینها دامنه بحث و تحقیق متصل شد و افرادی چون شاطبی کتب و رسائل بی‌شماری نوشتند و طبقات قراء سبعه (هفت‌گانه)، قراءِ عشر (ده‌گانه) و قراء اربعه عشر (چهارده‌گانه) شکل گرفت.
[۱۶] حجتی، محمد‌باقر، تاریخ قرآن کریم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۶۸، ص ۳۵۳ـ ۳۵۶.




آنچه امروز در میان مردم معروف است، مطابق قرائت عاصم است که حفص آن را نقل نموده، عاصم قرائت را از عبدالرحمن سلمی یاد گرفت و عبدالرحمن از شاگردان امیرالمؤمنین علی ـ علیه‌السلام ـ می‌باشد.
[۱۷] طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص۱۷۷.



 
۱. کمالی دزفولی، سیدعلی، شناخت قرآن، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۶۹، ص ۱۶۴.
۲. زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ترجمه ابوالقاسم سحاب، تبریز، کتاب‌فروشی سروش، چاپ اول، ۱۳۴۱، ص ۴۹.
۳. قیامت(۷۵)،‌آیه ۱۷ ۱۹.    
۴. شیخ طبرسی، تفسیر مجمع البیان، چاپ اسلامیه، ج ۱۰، ص ۴۷۵.    
۵. طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص ۱۷۴.
۶. زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ترجمة ابوالقاسم سحاب، تبریز، کتاب‌فروشی سروش، چاپ اول، ۱۳۴۱، ص ۵۱ ـ ۵۴.
۷. زنجانی، ابوعبدالله، تاریخ القرآن، ترجمه ابوالقاسم سحاب، تبریز، کتاب‌فروشی سروش، چاپ اول، ۱۳۴۱، ص ۴۲.
۸. سیوطی، الاتقان، ترجمه حائری، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۶۳، ج ۱، ص ۲۴۰.    
۹. آیتی، ابراهیم، تاریخ پیامبر اسلام، تهران، دانشگاه، چاپ چهارم، ۱۳۶۶، ص ۳۶۰.
۱۰. سیوطی، الاتقان، ترجمه حائری، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۶۳، ج ۱، ص ۲۴۴.    
۱۱. طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص ۱۷۳.
۱۲. سیوطی، الاتقان، ترجمه حائری، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۶۳، ج ۱، ص ۲۴۳.    
۱۳. طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص ۱۷۴.
۱۴. طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص ۱۷۵ ـ ۱۷۶.
۱۵. سیوطی، الاتقان، ترجمه حائری، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۶۳، ج ۱، ص ۲۶۲.    
۱۶. حجتی، محمد‌باقر، تاریخ قرآن کریم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۶۸، ص ۳۵۳ـ ۳۵۶.
۱۷. طباطبایی، محمدحسین، قرآن در اسلام، مشهد، انتشارات طلوع، چاپ اول، بی‌تا، ص۱۷۷.




سایت اندیشه قم.    



رده‌های این صفحه : اصحاب | رجال




جعبه ابزار