مرگ و حیات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: مرگ، حیات.
پرسش: منظور از دو مرگ و دو حیات در آیه یازدهم
سوره غافر چیست؟
پاسخ:
در اینکه منظور از «دو بار میراندن» و «دو بار زنده کردن» در آیه یازدهم سوره
غافر چیست؟ مفسران
قرآن کریم چندین نظر ارائه کرده‌اند.
در این مقال برخی از مهم‌ترین و مشهورترین آنها را به اختصار بیان خواهیم کرد. اما قبل از بیان اقوال، یاد آوری این نکته ضروری است که این آیه در حقیقت بیان حال
کفار در
آتش جهنم است. آنها با مشاهدۀ اوضاع و احوال
قیامت و آگاهی بر
خشم خداوند، از خواب
غفلت طولانی خویش بیدار می‌شوند و در
فکر چاره می‌افتند، و می‌گویند پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار
زنده کردی و ما در این
مرگ و زندگی‌ها همه چیز را فهمیدیم، اکنون به
گناهان خود اعتراف می‌کنیم، آیا راهی برای خارج شدن از
دوزخ (و بازگشت به
دنیا و جبران ما‌فات) وجود دارد؟!
گروهی از
مفسران بر آنند که مراد از دو مرگ و دو زنده کردن در سخن کفار:«
رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ.. .»، میراندن در آخرین روز زندگی دنیا و زنده کردن در برزخ، و سپس میراندن از
برزخ ، و زنده کردن در قیامت، برای حساب و کتاب است. بنابراین آیه شریفه که سخن از دو میراندن و دو زنده کردن دارد، اشاره به میراندن بعد از زندگی دنیا و میراندن بعد از زندگی در برزخ، و احیای در برزخ، و احیای در قیامت دارد؛ چراکه اگر زندگی در
برزخ نبود، دیگر میراندن دومی تصور صحیحی نداشت؛ زیرا هم میراندن باید بعد از
زندگی باشد و هم احیا باید بعد از مردن، و هر یک از این دو باید مسبوق به خلافش باشد، و گرنه «میراندن» و «زنده کردن» معنا ندارد. در نتیجه زندگی دارای سه مرحله می‌شود:یکی زندگی در
دنیا ، دوم در برزخ، سوم در قیامت.
و
کفار در این
کلام خود متعرض
حیات دنیوی نشده‌اند؛ وگرنه باید می‌گفتند:«و أحییتنا ثلاثا» و ما را سه زندگی دادی، با اینکه زندگی دنیا هم احیا بود، برای اینکه این زندگی هم بعد از
مرگ یعنی بعد از دورانی واقع شده که هنوز روح در بدن دمیده نشده؛ به این دلیل که مرادشان از احیا آن احیایی بوده که باعث پیدا شدن
یقین به
معاد گشته، و آن عبارت است از احیای در برزخ، و احیای در قیامت. و اما زندگی دنیا هر‌چند که آن هم احیاست، اما به‌خودی‌خود باعث پیدا شدن یقین به معاد نیست، به
شهادت اینکه کفار تا زمانی که در دنیا زندگی می‌کردند، نسبت به
معاد در
شک و تردید بودند.
با این بیان صحیح نبودن اعتراضی که به این بحث شده روشن می‌شود که اگر مراد از دو احیا، زنده کردن در برزخ و زنده کردن در قیامت باشد، باید می‌گفتند:«امتنا اثنتین و احییتنا ثلاثا»؛ زیرا منظور شمردن مرگ‌ها و زندگی‌هایی است که بر آنان گذشته، و آن عبارت است از دو میراندن و سه زنده کردن؛ دلیل وارد نبودن
اعتراض همان است که بیان شد:منظور تنها شمردن
مطلق مرگ‌ها و زنده کردن‌هایی که بر آنان گذشته نبوده، بلکه آن اماته و احیایی منظور بوده که در حصول یقین برای آنان دخالت داشته، و احیای در
دنیا چنین دخالتی نداشت.
بعضی دیگر گفته‌اند:
حیات اولی،
زندگی دنیا و دومی، زنده شدن در قبر است و میراندن اولی
مرگ در دنیا و دومی مردن در
قبر است و آیه شریفه اساساً متعرض زندگی در قیامت نیست.
عده‌ای نیز بر این عقیده‌اند که منظور از دو حیات، زنده شدن در قبر برای پاره‌ای از سؤالات، و زنده شدن در
قیامت است، و منظور از دو مرگ، مرگ در پایان
عمر و مرگ در
قبر می‌باشد؛ لذا جمعی از
مفسران این آیه را دلیل بر حیات موقت در قبر دانسته‌اند.
بعضی می‌گویند؛ مردن اول در حالی است که انسان
نطفه بوده پس خداوند او را در دنیا زنده گردانیده است، سپس برای بار دوم خداوند او را می‌میراند، سپس او را در
رستاخیز زنده می گرداند، پس این دو زندگی و دو مرگ می باشد کسانی که این
تفسیر را برگزیده‌اند به آیه ۲۸
سوره بقره نیز استدلال کرده‌اند که می‌فرماید:«
کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ » چگونه به خدا کافر می شوید؛ در‌حالی‌که شما مرده بودید او شما را زنده کرد، سپس می‌میراند، بار دیگر زنده می‌کند، سپس به‌سوی او باز می‌گردید.
این آیه نمی‌تواند مؤید نظریه مطرح شده باشد؛ زیرا آیه مورد بحث سخن از دو «اماته» (میراندن) می‌کند؛ در‌حالی‌که در آیه سوره
بقره یک «موت» و یک «اماته» است.
بعضی از مفسران این احتمال را نیز داده‌اند که آیه فوق ناظر به «
رجعت » باشد. آنان برای این نظر به
روایات استدلال می کنند؛ مانند آنچه را که در
تفسیر علی بن ابراهیم از
امام صادق ـ علیه‌السلام ـ نقل شده است:«
رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَیْنِ وَ أَحْیَیْتَنَا اثْنَتَیْنِ... »، قال الصادق علیه‌السلام:«ذلک فی الرجعة»؛
این امر در بازگشت است.
بعضی دیگر گفته‌اند؛ منظور احیای
نفوس در عالم ذر و سپس میراندن در آن
عالم ، آنگاه احیای آنها در دنیا، و سپس اماته آنها در دنیا و سرانجام
زنده کردن آنها در قیامت است.
پایگاه اسلام کوئیست.
