مفاسد زبان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناهان، زبان.
پرسش: بیش‌ترین گناهان، مربوط به کدام جزء از بدن می‌باشد؟
پاسخ: علمای اخلاق در کتاب‌های اخلاقی، پس از برشمردن انواع معاصی و ضرر و زیان آن‌ها، به
گناهان مربوط به زبان که می‌رسند، با استناد به
روایات و
احادیث وارده از
اهل بیت (علیهم‌السلام)، این عضو را سرچشمه بسیاری از گناهان و لغزش‌ها می‌دانند؛ البته زیاد بودن مفاسد این عضو دلیل بر این نیست که فقط گناهان مربوط به زبان اولویت دارند؛ زیرا چه‌بسا ارتکاب گناهان دیگر که مربوط به سایر اعضای بدن است،
خشم و
غضب الهی را در پی داشته باشند و موجب بدعاقبتی انسان در
دنیا و آخرت گردند.
در پاسخ به سؤال باید گفت، گناهانی که از
انسان سر می‌زند، به دو دسته تقسیم می‌شوند، بعضی از آن‌ها مربوط به باطن و درون انسان است و بعضی دیگر مربوط به جوارح و اعضای ظاهری بدن می‌باشند.
از گناهان مربوط به باطن می‌توان به
شرک ـ
حسادت،
تکبر،
کینه ـ
ناامیدی و ... اشاره کرد. این‌گونه معاصی، گرچه یک ریشه روانی و باطنی دارند، اما می‌توانند منشأ بسیاری از مفاسد دنیوی و اخروی گردند؛ چنان‌که در مورد شرک به خدا،
قرآن با صراحت می‌فرماید: خداوند مشرک را نمی‌آمرزد.
و در مورد
حسادت و تکبر، روایات بسیاری از
معصومین رسیده است که حکایت از بزرگی این گناهان می‌کند؛
در روایتی
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «
آفَة الدّین الحَسَدُ و العُجب و الفَخْر»؛ آفت
دین، حسد و
خودبینی و بالیدن (
فخرفروشی) است.
و در
روایت دیگر از
امام باقر (علیه‌السّلام) نقل شده است که حسد،
ایمان انسان را از بین می‌برد؛ همان‌گونه که
آتش هیزم را از بین می‌برد.
و یا در مورد گناه بزرگِ ناامیدی، قرآن با لحنی قاطع این‌گونه افراد را توبیخ می‌کند و می‌فرماید: از
رحمت خدا ناامید نشوید، همانا از
رحمت خداوند مأیوس نمی‌شود مگر
کفار.
اما گناهانی که مربوط به اعضای ظاهری بدن می‌باشند و جنبه خارجی دارند، اگرچه این معاصی، بیانگر یک
باطن و درون آلوده می‌باشند، لیکن ظهور آن‌ها بیش‌تر در اعضا و جوارح نمایان می‌گردد.
اما در مورد این پرسش که بیش‌تر گناهان مربوط به کدام عضو از بدن می‌باشد؟
در پاسخ عرض می‌کنیم، علمای اخلاق در کتاب‌های اخلاقی، بعد از برشمردن انواع معاصی و ضرر و زیان آن‌ها، به گناهان مربوط به
زبان که می‌رسند، با استناد به روایات و احادیث وارده از اهل بیت (علیهم‌السلام)، این عضو را سرچشمه بسیاری از گناهان و لغزش‌ها می‌دانند.
مرحوم
ملا احمد نراقی، در همین زمینه در فصل مربوط به مفاسد زبان می‌فرمایند: «بسیاری از آفات و مفاسد از قبیل
غیبت،
تهمت،
دروغ، شماتت،
فحش، مسخره کردن، جدال و مراء، و حرف‌های بی‌خود زدن و ... از مفاسد زبان است و ضرر این عضو، بیش‌تر از سایر اعضاست و زبان بهترین وسیله شیطان است، برای گمراه کردن انسان‌ها و از این جهت است که در اخبار و روایات بسیار، امر به حفظ این عضو شده است».
در این باره احادیث فراوانی از پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) و اهل بیتش (علیهم‌السلام) روایت شده است؛ از جمله:
نقل است شخصی خدمت
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) رسید و عرض کرد: مرا نصیحت کنید، حضرت فرمودند: زبانت را حفظ کن. بار دوم آن شخص عرض کرد، نصیحتم کنید، باز هم حضرت فرمودند: زبانت را حفظ کن. آن شخص برای بار سوم هم از پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) تقاضای
موعظه و نصیحت کردند، در این‌جا بود که حضرت با لحنی شدید به او فرمودند: وای بر تو! آیا چیزی جزء محصولات زبان، مردم را به رو در آتش خواهد افکند.
حضرت با این جمله به این شخص فهماند که بیش‌تر
اهل جهنم به خاطر همین زبان، جهنمی می‌شوند؛ زیرا با زبان است که انسان
دروغ می‌گوید.
قرآن هم می‌فرماید: «
اِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی مَنْ هُوَ کاذِبٌ کَفَّارٌ»؛
خداوند افراد بسیار دروغ‌گو را
هدایت نمی‌کند.
و با زبان است که شخص غیبت می‌کند و قرآن نهی از این
عمل شنیع می‌کند و می‌فرماید غیبت هم‌دیگر را نکنید.
و با زبان است که انسان
سخن‌چینی می‌کند.
در روایتی از
علی (علیه‌السّلام) نقل شده است که فرمود: «
شِرارُکم المِشّاؤون باالنمیمه ...»؛ بدترین شما آن کسانی هستند که سخن‌چینی می‌کنند.
هم‌چنین با زبان است که فحش و دشنام گفته می‌شود.
امام باقر (علیه‌السّلام) فرمود: خداوند آدم زشتگوی بدزبان را دشمن دارد.
و هم‌چنین است
گناهان دیگر زبان که هر کدام مفاسد عظیمی دربر دارند.
البته زیاد بودن مفاسد این عضو دلیل بر این نیست که فقط گناهان مربوط به زبان اولویت دارند؛ زیرا چه‌بسا گناهان دیگر که مربوط به سایر اعضای بدن است، ارتکاب آن‌ها
خشم و
غضب الهی را در پی داشته باشند و موجب بدعاقبتی انسان در
دنیا و آخرت گردند؛
مثلاً ممکن است افرادی باشند که به ظاهر متدین و
مقدس باشند، اما به خاطر بی‌توجهی به احکام مربوط به کسب درآمد مبتلا به گناهانی همچون
رباخواری و ... شوند و در زمره محاربین و دشمنان خدا و رسول قرار گیرند.
یا به خاطر
چشم‌چرانی و
نگاه به نامحرم مبتلا به عذاب‌های شدید آخرت گردند؛ زیرا چشم از اعضایی است که می‌توان گفت بعد از زبان سرچشمه بسیاری از گناهان می‌باشد؛
لذا در
آیه شریفه قرآن به مرد و زن دستور می‌دهد که مواظب نگاه‌های خود باشید و نگاه به نامحرم را از دایره دید خود خارج کنید.
پیامبر (صلی‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم) می‌فرماید: «
مَنْ أَصَابَ مِنِ اِمْرَأَةٍ نَظْرَةً حَرَاماً مَلَأَ اَللَّهُ عَيْنَهُ نَاراً»؛ کسی که نظر
حرام به زن نامحرم اندازد، خداوند چشمانش را از آتش پر می‌کند.
قابل ذکر است که تمام اعضای بدن نسبت به عملکرد خود، در فردای
قیامت مورد سؤال و مؤاخذه قرار می‌گیرند و هر عملی را که در
دنیا انجام داده‌اند، بازگو می‌کنند.
خدای تعالی این صحنه را در چند جای قرآن برای انسان‌ها ترسیم کرده است.
ــ در
سوره یس می‌فرماید: آن
روز (روز قیامت) دهان‌ها را می‌بندیم و دستان شما و پاهای شما هر عملی انجام داده‌اند، برای ما بازگو خواهند کرد.
ــ در
سوره فصلت می‌فرماید: پوست بدن شما هم به آن‌چه انجام داده است، گواهی خواهد داد.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مفاسد زبان»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۰۵/۰۵.
