• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

یوم الحسرة

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: روز حسرت.
پرسش: تفاوت دار الحسرة با یوم الحسرة چیست؟
پاسخ: در قرآن و روایات تعبیر «دار الحسرة» نیامده است. تنها عبارت «یوم الحسرة» (به معنای روز حسرت و افسوس خوردن بر چیزهایی که از دست رفته به کار گرفته شده است) یک بار در قرآن و در روایات فراوان استفاده شده است. منظور از«یوم الحسرة» در قرآن و روایات روز قیامت (رستاخیز) است؛ زیرا در روز رستاخیز اهل بهشت حسرت خواهند خورد که می‌توانستند بهتر از این باشند و به درجات بالاتری برسند و اهل دوزخ حسرت خواهند خورد که ای کاش گناهکار نبودند و جهنمی نمی‌شدند.



در قرآن کریم از قیامت و منزل اصلی انسان با نام‌های مختلفی یاد شده است. الواقعة، الراجفة، الطامة، الصاخة، الحاقة، یوم الفصل، یوم الندم، یوم النشور، یوم الحق، یوم المسئلة، یوم الحساب، یوم المحاسبة و یوم التلاق و یوم الحسرة ... نام‌هایی است که در قرآن برای قیامت ذکر شده است.




۲.۱ - ۱. آشکار شدن

معنای اصلی حسرت آشکار شدن و انکشاف است. گفته شده؛ چون در قیامت حقایق و اسرار روشن می‌شود (روزی که اسرار باطن شخص آشکار شود) آن را روز حسرت خوانده‌اند.
[۴] روض الجنان و روح الجنان، ج ۱۳، ص ۸۳.


۲.۲ - ۲. پشیمان شدن

حسرت به معانی دیگری نیز استعمال شده است؛ از جمله به معنای" پشیمان شدن" (به‌خاطر چیزی که از دست رفته و قابل جبران نباشد) و چون در اثر آشکار گشتن حقایق، انسان به‌شدت نادم و پشیمان می‌گردد، آن را روز حسرت خوانده‌اند. این استعمال در حقیقت استعمال در لازمه معنا و مجاز است.

۲.۳ - ۳. از حرکت بازماندن

همچنین گفته شده است که حسرت به معنای" از حرکت بازماندن" هم به کار گرفته می‌شود. طبق این بیان چون آدمی در قیامت از حرکت می‌ماند و دیگر نمی‌تواند عملی انجام دهد و کارش یکسره می‌شود و به تعبیر قرآن «در آن روز همه چیز پایان می‌یابد» و نمی‌تواند جبران گذشته را بکند، رستاخیز را روز حسرت خوانده‌اند.

۲.۴ - ۴. تحیر

همچنین به معنای "تحیر" نیز آمده و قیامت را روز حسرت نام نهاده‌اند؛ چون در آن روز بشر به‌خاطر صحنه‌های تازه و عجیبی که می‌بیند، حیران و سرگردان است.


تعبیر «دار الحسرة» در متون اصیل دینی اعم از آیات قرآن و روایات نیامده است؛ ولی عبارت «یوم الحسرة» هم در قرآن و هم در روایات ذکر شده است.
در قرآن می‌خوانیم: « وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی‌ غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُون‌ »؛ «و ای رسول ما امت را از روز غم و حسرت بترسان که آن روز دیگر همه چیز پایان می‌یابد و مردم سخت از آن روز غافل‌اند و به آن ایمان نمی‌آورند.»

۳.۱ - تفسیری از علامه طباطبایی

علامه طباطبایی در تفسیر این آیه می‌فرماید: از سیاق آیه فهمیده می‌شود که علت حسرت خوردن آنها این است که کار پایان می‌پذیرد و از نتیجه اعمال خویش در دنیا مطلع می‌شوند و متوجه می‌شوند که ضرر کرده‌اند و آنچه را که می‌توانستند به دست آورند از دست داده‌اند و در ادامه آیه می‌فرماید: سبب این ضرر و زیان غفلتشان در دنیا بوده است.

۳.۲ - تفسیری در التبیان

روز حسرت، روزی است که مردم به‌خاطر کوتاهی که در اطاعت خدا کرده‌اند، حسرت می‌خورند.

۳.۳ - سخنی از امام علی

حضرت امیر المؤمنین ـ علیه‌السلام ـ می‌فرماید: «ای وای بر انسان غافل و بی‌خبری که عمرش دلیلی ضد اوست و روزگارش او را به بدبختی و شقاوت می‌کشاند».
[۹] نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه ۶۳، ص ۱۵۳.


۳.۴ - روایتی از امام صادق در تفسیر آیه

روایت زیبایی در تفسیر آیه یاد شده هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل سنت با کمی اختلاف، نقل شده است که معصوم ـ علیه‌السلام ـ با تمثیل زیبایی تفسیر آیه را بیان می‌کند. از امام صادق ـ علیه‌السلام ـ تفسیر این آیه را پرسیدند. امام فرمود: « پس از آنکه بهشتیان در بهشت و اهل جهنم در جهنم قرار گرفتند، ندادهنده‌ای از سوی خداوند ندا می‌کند: ای اهل بهشت و ای اهل جهنم! آیا می‌دانید مرگ به چه شکلی می‌باشد. پاسخ می‌دهند نه. مَثل مرگ، مَثل قوچ خاکستری رنگی است که در بین بهشت و جهنم می‌ایستد. سپس همه را فرا می‌خوانند نزدیک بیایید و به مرگ نگاه کنید. پس نزدیک می‌آیند. سپس به فرمان خداوند حیوان را ذبح می‌کنند و می‌گویند: ای اهل بهشت برای همیشه در بهشت خواهید ماند و مرگی نیست و ای اهل جهنم برای همیشه جهنمی هستید و مرگی وجود ندارد»؛ سپس امام ـ علیه‌السلام ـ افزود: این معنای بیان خداوند است که فرمود:«آنان را از روز حسرت بترسان، در آن هنگام که همه چیز پایان می‌یابد و آنها در غفلت هستند و ایمان نمی آورند» یعنی کار بهشتیان با جاودانه شدن در بهشت و کار اهل جهنم با جاودانه ماندن در جهنم یکسره می‌گردد.»
[۱۱] صحیح بخاری، ج ۵، ص ۲۳۶.
در برخی از منابع در ادامه حدیث آمده است: «اهل بهشت چنان فرحناک شوند که اگر کسی در آنجا مردنی بود، از شادی می‌مرد و اهل دوزخ چنان فریاد می‌کشند که اگر کسی مردنی بود، از ناراحتی جان می‌سپرد.
بله، در آن دنیا هم گناهکاران حسرت خواهند خورد که چرا کار نیک انجام ندادند و هم نیکوکاران حسرت خواهند خورد که ای کاش! بیشتر کارهای نیک و شایسته انجام می‌دادند. اهل بهشت بر لحظه‌ای که در آن به یاد خدا نبوده‌اند تأسف خواهند خورد و خود را سرزنش خواهند کرد.
[۱۳] کنز العمال، ج ۱، ح ۱۸۰۶.


۳.۵ - سخنی از رسول خدا

رسول خدا می‌فرماید: دو کس در روز رستاخیز بیش از همه حسرت خواهند خورد: یکی فردی که می‌توانست در دنیا در پی کسب دانش باشد، ولی در پی آن نرفت و دومی فردی که به دیگری دانش آموخت و یا گیرنده از آن دانش بهره‌مند شد؛ ولی معلم بی‌بهره ماند و از دانش خویش سودی نبرد.»
[۱۴] نهج الفصاحة، ج ۱، ص ۲۴۵.

باری، سستی در دنیا حسرت آخرت را به دنبال دارد.
[۱۵] غررالحکم، ح ۱۰۶۲۶.



۱. خلیل بن احمد فراهیدی، العین، ج ۳، ص ۱۳۴.    
۲. ابن منظور، لسان العرب، ج ۴، ص ۱۸۹.    
۳. طارق (۸۶)، آیه ۹.    
۴. روض الجنان و روح الجنان، ج ۱۳، ص ۸۳.
۵. مریم (۱۹)، آیه ۳۹.    
۶. مریم (۱۹)، آیه ۳۹.    
۷. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ج ۱۴، ص ۵۱.    
۸. شیخ طوسی، التبیان، ج ۷، ص ۱۲۷.    
۹. نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه ۶۳، ص ۱۵۳.
۱۰. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۴۶.    
۱۱. صحیح بخاری، ج ۵، ص ۲۳۶.
۱۲. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج ۸، ص ۳۴۵.    
۱۳. کنز العمال، ج ۱، ح ۱۸۰۶.
۱۴. نهج الفصاحة، ج ۱، ص ۲۴۵.
۱۵. غررالحکم، ح ۱۰۶۲۶.



پایگاه اسلام کوئست.    






جعبه ابزار