منهج الصادقین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: تفسیر منهج الصادقین.
پرسش: تفسیر «منهج الصادقین» ملا فتح الله کاشانی دارای چه امتیازاتی هست؟
پاسخ:
تفسیر «منهج الصادقین فی تفسیر القرآن المبین و إلزام المخالفین»
نوشته ملا فتح اللّه کاشانی از علمای
شیعه بوده که در قرن دهم (متوفی ۹۸۸ یا ۹۹۷ یا ه.ق) می‌زیست.
این تفسیر، از
تفاسیر ارزشمند شیعی است که به
زبان فارسی و بنا بر ادبیات قرن دهم، به‌صورت سلیس و روان نوشته شده است؛ هر‌چند برای خواننده امروزی، نوشته‌ای روان به حساب نمی‌آید.
شهید مطهری در معرفی این
تفسیر می‌گوید: «...این تفسیر به زبان فارسی است. تا سی چهل سال اخیر یگانه تفسیر فارسی متداول بود. مؤلف این تفسیر مرحوم ملا فتح اللَّه بن شکر اللَّه کاشانی است که در قرن دهم هجری می‌زیسته است. غالب تألیفات این مرد به زبان فارسی است؛ از جمله آنها شرح
نهج‌البلاغه است که البته ترجمه‌ای است فارسی با شرحی مختصر».
ملا فتح الله در مقدمه تفسیر می‌گوید: «پیش از شروع در مقصود مقدمه در سلک
تقریر می‌باید که مبتنی باشد بر آنچه
معرفت آن لازم است بر هرکه در این
علم خوض می‌نماید...»،
لذا ده فصل را در مقدمه بیان می‌کند که به برخی مباحث مربوط به علوم قرآنی (مانند
قاریان قرآن، معنای تفسیر و تأویل قرآن،
اعجاز قرآن و...) اشاره دارد.
مؤلف در بیان علت نگارش
کتاب، انتقاداتی کلی بر تفاسیر دیگر می‌کند که تلاش کرده در تفسیر خود آنها را رفع کند.
او
هم‌چنین دلیل نام‌گذاری تفسیر خود به «
منهج الصادقین فی تفسیر القرآن المبین و إلزام المخالفین» را در دفاع و روشن ساختن راه و روش
ائمه اطهار علیهم‌السلام می‌داند.
مرحوم علامه شعرانی در مقدمه تفسیر «
منهج الصادقین» در ارتباط با ابعاد مختلف آن با اشاره به منابع مؤلف می‌نویسد: «غالب تفسیر بیضاوی را مندرج ساخته است و بسیاری از نکات تفسیر کشاف را نیز، از تفسیر
مجمع البیان بسیار نقل کرده است، نه از شواهد و حجت‌ها و تحقیقات علمی آن، بلکه از قصص و تواریخ موجود در
مجمع البیان، از تفاسیر نیز به تفسیر
تبیان و ابوالفتوح مراجعه کرده است، و گاه سخنان عرفانی از بزرگان و مشاهیر متصوّفه نقل نموده است؛... مؤلف در نقل عبارات دیگران، گاه از خود، توضیحات و شروح و شواهدی افزوده است و در این‌گونه موارد، آن‌را نقل به معنا باید شمرد... در تقریر اصول
دین و عقاید
شیعه و مسائل مناسب آن، چنان متین و مستحکم و صریح و معقول
سخن می‌راند که گویی از مردم دو قرن بیشتر است؛... لذا می‌توان اقوال او را در این مباحث،
حجت دانست».
در تفسیر منهج الصادقین قبل از آغاز تفسیر هر
سوره، ابتدا به توضیحاتی پیرامون آن می‌پردازد. نکاتی چون مکی یا مدنی بودن سوره‌ها، تعداد آیات سوره‌ها، فضیلت خواندن سوره‌ها براساس
روایت و.... هم‌چنین مطالب اختصاصی سوره در ابتدای هر سوره ذکر شده است.
به‌طور طبیعی مواردی از ذکر مناقب
اهل بیت عصمت و
طهارت ـ علیهم‌السلام ـ به‌عنوان تفسیر، تطبیق و بیان مصداق، ضمن مطالب این تفسیر شریف به چشم می‌خورد که البته این سیره رایجی در میان مفسران شیعه بوده است.
این تفسیر همان‌گونه که از نامش پیداست، علاوه بر تقریر اعتقادات شیعی، تلاش در دفع شبهات مخالفان نیز کرده است؛ لذا از بیان مباحث کلامی نیز خالی نبوده و مباحث عقلی را نیز در درون خود دارد.
از
امتیازات دیگر این تفسیر آن است که تمام سوره‌های قرآن را در برمی‌گیرد.
امروزه، با
پیشرفت علوم مختلف و نگارش تفسیرهای متفاوت، نمی‌توان به‌صورت قطع از تفسیر «
منهج الصادقین» به‌عنوان بهترین یاد کرد؛ اما می‌توان به جرأت گفت، یکی از بهترین کتاب‌های تفسیر
قرآن کریم است؛ لذا برخی
علما به خواندن آن سفارش کرده‌اند.
پایگاه اسلام کوئست.
