گناه ظاهری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناه ظاهری، گناه باطنی، اثم،
گناه، فواحش، گناه اعضا،
زنا.
پرسش: مراد از گناه ظاهری و باطنی از نظر قرآن چیست؟
پاسخ:
قرآن کریم می‌افزاید: «
لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ...؛
و به کارهای زشت، چه علنی آن و چه پوشیده(اش) نزدیک مشوید».
«اِثم» در ریشه «اثم» به معنی
گناه و چیزی که
انسان را از کاری باز می‌دارد است و از آنجا که گناهان آدمی را از
خیرات» باز می‌دارد، به آنها «اثم» گفته شده،
و عصیان و
معصیت هم از همین باب است.
واژة فواحش جمع
فاحشه به معنی هرگونه رفتار و گفتاری است که زشتی آن بزرگ باشد.
در
قرآن مجید نیز گاهی در همین معنی وسیع استعمال شده است؛ مانند: «
الّذین یجتنبون کبائر الاثم و الفواحش... ؛
کسانی که از
گناهان بزرگ و از
اعمال زشت و قبیح اجتناب می‌کنند...».
تعبیر «فواحش» بعد از «کبائر الاثم» به اصطلاح از قبیل
ذکر خاص (فواحش) بعد از عام (اثم) است و در حقیقت بعد از بیان اجتناب از همة
گناهان بر روی گناهان زشت بیش‌تر تکیه شده است تا اهمیت آنها را برساند.
واژة ظاهر یعنی
آشکار و آن‌چه با چشم دیده می‌شود (پیدا) و
باطن یعنی ناپیدا و پنهان و آن‌چه خلاف ظاهر است.
در
قرآن مجید هم آمده است که «
وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ... ؛
و
گناه آشکار و پنهان را رها کنید.
اما این‌که گناه ظاهری و باطنی کدام است؟
علامه طباطبایی در ذیل آیه ۱۲۰ از
سوره انعام می‌فرماید: گرچه به حسب مضمون، آیه مطلق است، و از جمیع گناهان ظاهری و (آشکار) و باطنی (پنهان) نهی می‌کند، ولی از
سیاق آیات قبل و بعد از آن استفاده می‌شود که (آیه) مربوط به خوردن
گوشت حیوانی است که
اسم و نام خدا به هنگام
ذبح بر آن برده نشده که مصرف آن حرام است... (بنابراین) مراد از گناه ظاهری آن گناهی است که شومی (و ابدی) عاقبت و زشتی اثرش بر کسی پوشیده نیست؛ مانند:
شرک، آشوبگری و
ظلم؛ و مراد از گناه باطنی آن گناهی است که زشتیش همه کس فهم نیست؛ مانند: خوردن میته (مرده) خون و گوشت خوک. این قسم از گناه با تعلیم خدایی شناخته می‌شود و
عقل نیز گاهی آن را درک می‌کند، این معنایی که ما برای گناه ظاهری و باطنی کردیم، معنایی است که ظاهر
سیاق آن را افاده می‌کند.
دیدگاه برخی مفسران، بدین شرح است:
بعضی مفسران معانی دیگری برای آن کرده‌اند؛ از جمله گفته‌اند: ظاهر بودن گناه و باطن بودن آن به معنای علنی بودن و پنهانی بودن آن است.
و نیز گفته‌اند: مقصود از گناه ظاهری، گناهانی که از اعضا و جوارح آدمی سر می‌زند، است و گناه باطنی، گناهان قلبی و درونی است.
و نیز گفته‌اند: گناه ظاهری به معنای
زنا و گناه باطنی روابط پنهانی نامشروع است و... .
در
تفسیر نمونه آمده که «آیه یاد شده مفهوم وسیعی دارد که تمام این تفسیرهای یادشده را دربر می‌گیرد.
مراد از «فاحشة ظاهری» در آیة ۱۵۱ از
سوره انعام که در ابتدای همین تحقیق آمد گناه علنی و مقصود از «فاحشه باطنی» گناه سرّی و روابط نامشروع برقرار کردن در پنهانی است.
از حضرت
امام سجاد علیه‌السلام نقل شده است که معنای «
وَ لا تَقْرَبُوا الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ» فرمودند: «فواحش ظاهری و آشکار» مانند
ازدواج با
زن پدر و «فواحش باطنی و پنهان» مانند «زنا» است.
این
روایت از باب تطبیق کلی بر مصداق است؛
یعنی یکی از مصادیق فواحش ظاهری «ازدواج با زن پدر» است و یکی از مصادیق فواحش باطنی «
زنا» می‌باشد.
امام صادق علیه‌السلام درباره علت و منشأ حرمت گناهان ظاهری و باطنی فرمود: «
ان الله تبارک و تعالی غیور یحب کل غیور و لغیرته حرم الفواحش ظاهرها و باطنها؛
خدای متعال بسیار غیرتمند است و انسان‌های غیرتی را دوست دارد و به خاطر غیرتش گناهان ظاهری (
آشکار) و باطنی (پنهان) را
حرام و ممنوع کرده است.»
(تا جامعه سالم و در
امنیت بماند).
۱. ناصر مکارم شیرازی،
تفسیر نمونه، ج ۶، ص ۱۵۵؛ ج ۱۵، ص ۱۵۷ و ج ۲۱ و ۲۰۴.
۲. شهید دستغیب، عبدالحسین،
گناهان کبیره.
۳. قرائتی، محسن،
تفسیر نور، قم، انتشارات در راه حق، چاپ پنجم، ۱۳۷۹، ج ۳، ص ۴۳۳ ـ ۴۳۰ و ج ۴، ص ۵۴ ـ ۵۳.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «گناه ظاهری»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۱/۲۲.
