ارتکاب گناه با علم به صفات خدا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: گناه،
رذائل اخلاقی، درمان رذائل اخلاقی.
پرسش: چرا با وجود این که به
علم،
قدرت و
حکمت الهی علم داریم از فرمان الهی سرپیچی میکنیم؟
پاسخ: علم به این که
خداوند به اعمال ما علم داشته و قادر و حکیم است شخص را وادار به اطاعت نمیکند، چنان که
شیطان؛ عالم به صفات حق تعالی بود، اما از فرمان او نافرمانی کرد.
علم به صفات خداوند، اگر همراه با اعتقاد و
ایمان باشد، انسان را وادار به عمل میکند، اما دلی که سرسپرده هواهای نفسانی باشد، جایی برای اعتقاد و ایمان و در نهایت بندگی ذات حق تعالی در آن وجود ندارد.
در نتیجه؛ برای بندگی خداوند؛ علاوه بر علم باید به او ایمان آورد و برای پیدایش ایمان در قلب باید عوامل سلب و ضعف ایمان (
هوای نفس، وابستگی به دنیا و ورود وسوسههای شیطانی در قلب و..) را از بین برد و زمینههای پیدایش ایمان (اندیشه درباره آثار مثبت اطاعت از او در زندگی دنیا و در آخرت و آثار شوم نافرمانی و..) را در قلب فراهم آورد.
در
قرآن کریم و روایات معصومان (علیهالسّلام) صفاتی از ذات حق تعالی ذکر شده است که به نحوی مرتبط با انسان است.
یکی از این صفات خالقیت است که مایه پیدایش هستی انسان است.
ربوبیت؛ دیگر صفت خداوند است که به معنای پرورش دهنده و مربی است.
عالمیت و قادریت؛ یعنی ذات حق تعالی عالم بر همه چیز و انجام هر کاری قادر است
رئوفیت؛ یعنی او از هر کس دیگر، حتی از خود آدمی، به انسان مهربان تر است. علم به این صفات هر چه بیشتر و ریشه دارتر باشد انسان را در مسیر انجام فرامین الهی بیشتر کمک میکند.
اما مسلماً علم به تنهایی آدمی را وادار به التزام به لوازم علمش نمیکند.
فرعونیان علم داشتند، ولی علی رغم آن کافر شدند. خداوند درباره آنان میفرماید: (فرعونیان از روی ستم و برتری جویی) به آیات خدا
کفر ورزیدند در حالی که در دل به آن یقین داشتند.
یکی دیگر از نمونههایی که خداوند ذکر میکند بلعم باعورا است او اگرچه عالم بود ولی در عمل لغزید، قرآن میفرماید: و بر آنها بخوان سرگذشت آن کس را که آیات خود را به او دادیم ولی (سرانجام) خود را از آن تهی ساخت و شیطان در پی او افتاد، و از گمراهان شد!.
و اگر میخواستیم وی را بالا میبردیم به وسیله آن (آیات)، ولی او به زمین چسبید و از هوای خویش تبعیت کرد.
لذا علم؛ فقط زمینه التزام به محتوایش را فراهم میآورد، ولی این زمینه، وقتی مؤثر واقع میشود که به دنبال آن ایمان باشد. با علم و ایمان است که راه عمل هموار میشود، البته باید موانع راه نیز برداشته شود، قرآن این موانع را ذکر میفرماید:
پیروی از خواهشهای نفسانی بدون در نظر گرفتن جنبههای عقلانی و شرعی، موجب دور شدن از
صراط مستقیم و بیتوجهی به دستورات خداوند میشود، قرآن کریم در مورد این دسته میفرماید: پس آیا دیدهای کسی که هوای خویش را خدای خود گرفته و خداوند او را با داشتن علم؛ گمراه ساخته و دل او را مهر زده و بر بینایی وی پرده نهاده، پس چه کسی او را بعد از خداوند هدایت خواهد کرد آیا توجّه نمیکنید.
یا در آیه دیگر میفرماید: پس اگر اجابت نمیکنند تو را بدان که آنان تنها هوای خویش را پیروی خواهند کرد و چه کسی گمراه تر از آن کسی که از هوای خود متابعت کند، بدون هدایتی (از جانب) خدا.
اگر کسی چنین فکر کند که حیاتی پس از زندگی دنیوی وجود ندارد و زندگی دنیا را به عنوان هدفنهایی انتخاب کرده و دغدغه اصلی خود را تامین نیازهای دنیوی بداند، در نهایت غافل از زندگی اخروی و بندگی
خداوند میشود (البته واضح است که اگر زندگی دنیوی نباشد، زندگی اخروی هم نیست، اگر دنیا نباشد بهشتی هم وجود ندارد، دنیا به عنوان مخلوقی از مخلوقات خدا مذمّتی برآن وارد نیست، در واقع استفاده نادرست از این نعمت مورد مذمّت است.) این نوع نگرشها و گرایشها مانع موءمن شدن و بندگی ذات حق تعالی میشوند.خداوند این افراد را چنین توصیف میکند: کسانی که به لقاء ما امیدی ندارند، و به زندگی دنیا دل بسته و آرامش یافتند، و کسانی که از آیات ما بیخبرند به سبب آن چه که عمل کردهاند جایگاهشان آتش است
؛ در آیه دیگر میفرماید: شما کالای دنیا را دنبال میکنید و خداوند آخرت را برای شما میخواهد.
وسوسههای شیطان از راه قلب (عمده کار
شیطان وسوسه کردن است)
با تزیین (نیکو جلوه دادن) اعمال زشت
دادن وعدههای دروغ به انسان
و ترساندن انسان نسبت به آیندهاش
، مانع ایمان و بندگی ذات حق تعالی میشود. خداوند در این باره هشدار میدهد: ای فرزندان آدم شیطان فریبتان ندهد، چنان که پدر و مادرتان را از بهشت بیرون راند
پیدایش ایمان و بندگی نیازمند محرک درونی است، از آن جایی که محرک اصلی در رفتارهای
انسان، امید دسترسی به کمالات؛ لذت و ترس و فرار از خسارتها و ضررها است،
قرآن کریم هم به پاداشهای دنیوی و اخروی ایمان و بندگی و هم به مجازاتهای دنیوی و اخروی
کفر و نافرمانی اشاره نموده و پیامبران خود را به عنوان نوید دهنده و بیم دهنده
معرفی کرده است.
و اگر مردم آبادیها؛ ایمان آورده و
تقوا (پیشه) کرده بودند برکاتی از آسمان و زمین بر (روی) ایشان گشوده بودیم.
هر مرد و زنی که کارهای شایسته انجام دهد در حالی که مؤمن باشد، چنین کسانی وارد بهشت میشوند.
آن چه از مصیبت به شما میرسد به سبب کاری است که شما انجام دادهاید و (خداوند) از بسیاری (دیگر از آنها میگذرد و آنها را) میبخشد.
برایشان در دنیا خواری و برایشان در آخرت عذابی بزرگ است.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «ارتکاب گناه با علم به صفات خدا»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۸/۱۰.