• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدیث معلل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



کلیدواژه: حدیث شاذ، حدیث معلل.
پرسش: شاذ و معلل در مسائل حدیثی چه معنایی دارد؟ مثال بزنید.
پاسخ:




حدیث شاذّ، به روایتی گفته می‌شود که تنها دارای یک سند است و راویان آن ثقه باشند؛ اما از جهت متن مخالف روایتی است که مشهور آن‌ را نقل کرده‌اند. به روایت شاذ، نادر نیز می‌گویند.
[۱] نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۵۶، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.


۱.۱ - حدیث شاذ در فقه

حدیث شاذ در فقه، در بسیاری موارد بر حدیثی اطلاق می‌شود که فقها به مفاد و محتوای آن عمل نکرده‌اند؛ هرچند صحیح و بدون معارض باشد.
[۳] جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج ۳، ص ۲۶۴، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
و در صورت تعارض بین مفاد حدیث مشهور و حدیث شاذ، حدیث مشهور مقدم می‌شود.
[۴] جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج ۳، ص ۲۶۴، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.


۱.۲ - اصطلاح شاذ

اصطلاح شاذ، از جمله اصطلاحاتی است که تا حدودی متداول است و از اقسام خبر واحد می‌باشد.
[۵] نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۵۶، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
[۶] جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج ۳، ص ۲۶۴، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.


۱.۳ - مثال حدیث شاذ

«لا وَ اللَّهِ مَا نَقَصَ‌ مِنْ‌ شَهْرِ رَمَضَانَ‌ قَطُّ»؛ به خدا قسم ماه رمضان هرگز دچار نقصان (۲۹ روز) نمی‌شود که فقها عمل به این خبر را صحیح ندانسته و آن را خبر شاذ می‌دانند.
[۹] فاضل کاظمی، جواد بن سعد، مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام، ج ۱، ص ۳۳۶ و ۳۳۷، انتشارات مرتضوی، تهران، ۱۳۸۹ق.



روایت معلل دو اصطلاح دارد:

۲.۱ - أ. اصطلاح فقهای متأخر

فقهای متأخر معلل را به احادیثی اطلاق می‌کنند که دربرگیرنده علت و سبب حکم باشد. کتاب علل الشرائع شیخ صدوق، از نمونه منابع روایی است که در آن علت جعل احکام تبیین شده است.
[۱۱] نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۷۰، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.


۲.۲ - ب. اصطلاح محدثان

محدثان به حدیثی معلل می‌گویند که در متن یا در سند یک آفت پنهان و پیچیده‌ای داشته باشد؛ هرچند ‌که از ظاهر روایت سلامت و صحت آن استفاده ‌شود. معلل به این معنا، از ریشه علت به معنای مرض گرفته شده است.
[۱۲] نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۷۰ ـ ۷۱، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
پس حدیث معلل، اگرچه به حسب ظاهر، متن و سند آن بدون اشکال است، اما در واقع در متن یا سند دچار ضعف دقیق و ظریفی است که تنها افراد خُبره و صاحب‌نظر در فن حدیث متوجه اشکال آن می‌شوند؛ مانند این‌که اضطراب در متن دارد.

۲.۳ - معتبر نبودن حدیث معلل

حدیث معلل بدین معنا ـ که در بالا بیان شد ـ اعتبار ندارد؛ ازاین‌رو آن‌ را از اقسام حدیث ضعیف برشمرده‌اند.
[۱۳] جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج ۳، ص ۲۷۴، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.


۲.۴ - اصطلاح معلل

این اصطلاح بیشتر در میان محدثان اهل سنت رواج دارد و بدین جهت آنان عدم علت (ایراد) را در معنای حدیث صحیح لحاظ کرده‌اند.
[۱۴] نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۷۱، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
[۱۵] ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن، معرفة أنواع علوم الحدیث (مقدمه ابن صلاح)، ص ۸۹ ـ ۹۳، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۶ق.
[۱۶] سیوطی، جلال‌الدین، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، محقق:فاریابی، أبوقتیبة نظر محمد، ج ۱، ص ۲۹۴ ـ ۳۰۷، دارطیبة، ریاض، ‌بی‌تا.




۱. نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۵۶، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
۲. صدر، سید حسن، نهایة الدرایة فی شرح الرسالة الموسومة بالوجیزة للبهائی، تحقیق:الغرباوی، ماجد، ص ۲۲۲، نشر مشعر، قم، بی‌تا.    
۳. جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج ۳، ص ۲۶۴، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
۴. جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج ۳، ص ۲۶۴، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
۵. نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۵۶، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
۶. جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج ۳، ص ۲۶۴، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
۷. شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، محقق و مصحح:موسوی خرسان، حسن، ج ۴، ص ۱۶۹، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
۸. شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، محقق و مصحح:موسوی خرسان، حسن، ج ۴، ص ۱۶۹، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.    
۹. فاضل کاظمی، جواد بن سعد، مسالک الأفهام إلی آیات الأحکام، ج ۱، ص ۳۳۶ و ۳۳۷، انتشارات مرتضوی، تهران، ۱۳۸۹ق.
۱۰. بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، محقق و مصحح:ایروانی، محمدتقی، مقرم، سید عبد الرزاق، ج ۱۳، ص ۲۷۵ ۲۷۸، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۵ق.    
۱۱. نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۷۰، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
۱۲. نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۷۰ ـ ۷۱، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
۱۳. جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، ج ۳، ص ۲۷۴، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع)، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
۱۴. نصیری، علی، حدیث‌شناسی، ج ۲، ص ۷۱، انتشارات سنابل، قم، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
۱۵. ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن، معرفة أنواع علوم الحدیث (مقدمه ابن صلاح)، ص ۸۹ ـ ۹۳، دارالفکر، بیروت، ۱۴۰۶ق.
۱۶. سیوطی، جلال‌الدین، تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی، محقق:فاریابی، أبوقتیبة نظر محمد، ج ۱، ص ۲۹۴ ـ ۳۰۷، دارطیبة، ریاض، ‌بی‌تا.



پایگاه اسلام کوئست.    


رده‌های این صفحه : اقسام حدیث | حدیث شناسی




جعبه ابزار