• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دابة الارض

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: دابة الارض، عذاب ، قیامت .
پرسش: تفسیر آیه ۸۲ سوره نمل (۲۷)     چیست؟ و منظور از دابة الارض (جنبنده زمینی) در این آیه چیست؟
پاسخ: واژه «دابة»، از نظر معنا، جنبنده‌ای است که قابل اطلاق بر انسان و غیر انسان است؛ اما در این‌که «جنبنده زمینی» در آیه شریفه چه موجودی است و برنامه و رسالت او چگونه است؟ قرآن به‌صورت سربسته بیان کرده و می‌گوید: موجود متحرک و جنبنده‌ای است که خدا او را از زمین در آستانه رستاخیز، ظاهر می‌سازد. او با مردم سخن می‌گوید و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند. بدیهی است با آن شرایط که در آن زمان رخ خواهد داد و کلامی که «دابة الارض» می‌گوید، منکران به خود می‌آیند و از گذشته تاریک خویش پشیمان می‌شوند؛ ولی چه سود که راه بازگشت بسته است.


آیات قبل از آیه ۸۲ سوره نمل ، سخن از کفاری بوده که با بی‌صبری انتظار وقوع قیامت را داشتند و به پیامبر می‌گفتند:چرا این عذاب‌ها را که به ما وعده می‌دهی دامن ما را نمی‌گیرد؟! چرا قیامت بر پا نمی‌شود؟! خداوند با چند آیه از جمله آیه ۸۲ سوره نمل (۲۷)     اشاره به قسمتی از حوادثی دارد که در آستانه رستاخیز صورت می‌گیرد و سرنوشت دردناک این منکران لجوج را مجسم می‌سازد.
[۱] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۴۷، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.‌    
خداوند در آیه شریفه می‌فرماید:«هنگامی‌که فرمان عذاب فرا‌می‌رسد و آنها در آستانه رستاخیز قرار می‌گیرند، جنبنده‌ای را از زمین ، برای آنان خارج می‌کنیم که با آنها سخن می‌گوید و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند».
[۲] نمل (۲۷)، آیه ۸۲؛ «إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ».    


۱.۱ - مراد از وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ

منظور از « وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ » در آیه، وقوع رستاخیز و حضور نشانه‌های آن است، نشانه‌هایی که با مشاهده آن هرکس خاضع و تسلیم می‌شود و یقین پیدا می‌کند که وعده‌های الاهی هم حق بوده و قیامت نزدیک است.
[۳] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۴۷، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.‌    


۱.۲ - معنای واژه «دابة»

واژه «دابة»، از نظر معنا، جنبنده‌ای است که قابل اطلاق بر انسان و غیر انسان است.
[۴] قرشی، سید‌علی‌اکبر، احسن الحدیث‌، ج ‌۱، ص ۲۹، بنیاد بعثت‌، تهران، ۱۳۷۷ش.
اما در این‌که «جنبنده زمینی» در آیه شریفه چه موجودی است و برنامه و رسالت او چگونه است؟ قرآن به‌صورت سربسته بیان کرده و می‌گوید:موجود متحرک و جنبنده‌ای است که خدا او را از زمین در آستانه رستاخیز، ظاهر می‌سازد. او با مردم سخن می‌گوید و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند. بدیهی است با آن شرایط که در آن زمان رخ خواهد داد و کلامی که « دابة الارض » می‌گوید، منکران به خود می‌آیند و از گذشته تاریک خویش پشیمان می‌شوند؛ ولی چه سود که راه بازگشت بسته است.

درباره جزئیات و ویژگی‌های «دابة الأرض» در روایات و منابع تفسیر ی، مطالبی گفته شده که برخی از آنها را بیان می‌کنیم:

۲.۱ - ۱. دیدگاه اول

گروهی آن را یک موجود جاندار و جنبنده غیر عادی از غیر جنس انسان دانسته‌ و معتقدند مصداق این کلمه همان حیوان است.
[۵] صادقی تهرانی، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، ص ۳۸۴، نشر مؤلف، قم، چاپ اول، ۱۴۱۹ ق.
در بعضی از روایات نیز از او با شکلی عجیب یاد شده و ویژگی‌های مختلفی را برای او ذکر کرده‌اند.
[۶] ابوالفتوح رازی، حسین بن علی‌، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن‌، ج ۱۵، ص ۷۳، تحقیق: یاحقی، محمد جعفر، ناصح، محمد مهدی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی‌، مشهد، ۱۴۰۸ ق.


۲.۲ - ۲. دیدگاه دوم

جمعی دیگر به پیروی از روایات متعدد دیگری که در این زمینه وارد شده او را یک انسان می‌دانند، یک انسان فوق العاده، یک انسان متحرک و جنبنده و فعال که در آخرالزمان ظاهر می‌شود و یکی از کارهای اصلیش جدا ساختن مسلمانان از منافقان و علامت‌گذاری آنهاست.
[۷] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۵۲، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.‌    


۲.۳ - ۳. دیدگاه سوم

برخی از مفسران نیز با استناد به روایاتی که در ذیل آیه شریفه آمده، قول دوم را پذیرفته‌اند؛ و در تأویل آن به روایاتی تمسک کرده‌اند که دابة الارض را، شخص امام علی ـ علیه‌السلام ـ می‌داند.
[۸] حسینی استرآبادی، سید‌شرف‌الدین علی‌، تأویل الآیات الظاهرة، ص ۳۹۹ و ۴۰۰، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.    
[۹] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۳۹، ص ۲۴۳،دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.‌    


۲.۴ - ۳. دیدگاه چهارم

گفتنی است احادیث دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که می‌توان از «دابة الارض» مفهوم کلی‌تری را استفاده کرد که بر هر‌یک از پیشوایان بزرگ که در آخر زمان قیام و حرکت فوق‌العاده می‌کنند و حق و باطل و مؤمن و کافر را از هم مشخص می‌سازند، منطبق ‌شود.
[۱۰] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۵۴، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.‌    


۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۴۷، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.‌    
۲. ↑ نمل (۲۷)، آیه ۸۲؛ «إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ».    
۳. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۴۷، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.‌    
۴. ↑ قرشی، سید‌علی‌اکبر، احسن الحدیث‌، ج ‌۱، ص ۲۹، بنیاد بعثت‌، تهران، ۱۳۷۷ش.
۵. ↑ صادقی تهرانی، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، ص ۳۸۴، نشر مؤلف، قم، چاپ اول، ۱۴۱۹ ق.
۶. ↑ ابوالفتوح رازی، حسین بن علی‌، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن‌، ج ۱۵، ص ۷۳، تحقیق: یاحقی، محمد جعفر، ناصح، محمد مهدی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی‌، مشهد، ۱۴۰۸ ق.
۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۵۲، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.‌    
۸. ↑ حسینی استرآبادی، سید‌شرف‌الدین علی‌، تأویل الآیات الظاهرة، ص ۳۹۹ و ۴۰۰، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ ق.    
۹. ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج ۳۹، ص ۲۴۳،دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.‌    
۱۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌۱۵، ص ۵۵۴، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ ش.‌    


پایگاه اسلام کوئیست.    


رده‌های این صفحه : تفسیر | قرآن شناسی
جعبه ابزار