• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

وجود غول بر اساس روایات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


کلیدواژه: خرافات، جن، بیابان، غول، غیلان، غوال، سعلاه

پرسش: آیا علاوه بر «جن» که موجودی نامرئی است، موجود دیگری به نام «غول» نیز وجود دارد؟!

پاسخ: غول ذر لغت به هر چیزی گفته می‌شود که انسان را هلاک می‌کند. در بعضی از لغت‌نامه‌ها نیز جنس مذکر از جن را «غول» و جنس مؤنث آن‌را «سعلاه» نامیدند. بر خلاف «جن» که وجود آن بارها در قرآن مورد تأکید قرار گرفته، از موجودی به نام «غُول» اصلاً یاد نشده است. البته چند روایات وجود دارند که غول را نوعی از جن اعلام می‌کنند.


در تحلیل لغوی واژه «غول» باید گفت؛ این واژه به هر چیزی گفته می‌شود که انسان را هلاک می‌کند.
[۱] ابن منظور، لسان اللسان، ج‌۲، ص۲۸۶، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
[۲] بن منظور، لسان العرب، ج‌۱۱، ص۵۰۷.    
در بعضی از لغت‌نامه‌ها، جنس مذکر از جن را «غول» و جنس مؤنث آن‌را «سعلاه» نامیدند.
[۳] ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ‌ج ۱۱، ص۵۱۰، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
برخی از ارباب لغت نیز گفته‌اند: «سعلاه» نوعی از جن است که در روز خود را به مردم نشان می‌دهد، و «غول» نوعی از جن است که در شب خود را به مردم نشان می‌دهد.
[۴] مجلسی، محمد‌باقر، بحار الانوار، ج۶۰، ص۳۱۴، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
برخی نیز معتقدند «غول» نوعی از جن و شیطان و جادوگر آنها است و جمع آن «غِیلَان» است.
[۵] مجلسی، محمد‌باقر، بحار الانوار، ص۳۱۵.    

بر خلاف «جن» که وجود آن بارها در قرآن مورد تاکید قرار گرفته، از موجودی به نام «غُول» در این کتاب مقدس یاد نشده است. البته «غَول» به فتح غین یک‌بار در قرآن آمده است: «لا فِیها غَوْلٌ»،
[۶] صافات/سوره۳۷، آیه۴۷.    
که به معنای شرابی است که در آن مایه فساد عقل است‌.
البته اندک روایاتی وجود دارد که غول را نوعی از جن اعلام می‌کند،
[۷] ر.ک:سایت اسلام کوئست، مقاله «اصناف و گروه‌های جن».    
و جمع آن نیز با تعبیر «غِیلَان»
[۸] برقی، احمد بن محمد، المحاسن، ‌ ج۱، ص۴۹، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، قم، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق.    
و «غُوَّال‌»
[۹] عده‌ای از علماء، الاصول الستة عشر، ص۱۲، قم، دار الشبستری للمطبوعات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.    
است.

در این‌جا صرف نظر از بررسی سند به برخی از این روایات اشاره می‌کنیم:

۲.۱ - اهل‌سنت

در یکی از منابع اهل‌سنت از ابو ایوب انصاری نقل شده است: انباری از خرما داشتم و غولی می‌آمد و از آن برمی‌داشت. به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) شکایت کردم. حضرت‌شان فرمود: هرگاه او را دیدی، «بسم اللَّه» بگو. من با این روش او را گرفتم. او سوگند خورد که دیگر به انبار من نیاید و من هم او را رها کردم. ابو ایوب به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گفت: او سوگند خورد که دیگر برنگردد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: او دروغ گفته است و به دروغ عادت دارد. ابو ایوب مجدداً او را گرفت و گفت تو را رها نمی‌کنم تا نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) برم. آن غول گفت: چیزی به تو می‌آموزم تا شیطان به تو نزدیک نشود و گفت: آیة الکرسی بخوان. ابو ایوب این مطلب را به رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گزارش داد. آن‌حضرت (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: او با این‌که دروغ‌گو است، در این مورد راست گفته است.
[۱۰] ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ج۵، ص۱۵۸، تحقیق، تعلیق، شاکر، احمد محمد، عبد الباقی، محمد فؤاد، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.    
[۱۱] مجلسی، محمد باقر، ج۶۰، ص۱۱۲.    

بر‌اساس گزارش منبعی دیگر از اهل‌سنت، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «در شب به مسافرت بروید که زمین در شب نورانی دیده می‌شود و چون غول را مشاهده کردید (غول زده شدید)، اذان بگویید».
[۱۲] ابی‌یعلی تمیمی، احمد بن علی، مسند ابی‌یعلی، ج۴، ص۱۵۳، دمشق، دار المامون للتراث، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.    


۲.۲ - شیعه

در روایات شیعه نیز نقل است که زید زراد گفت: سالی به حج رفتیم و چون به خرابه‌های مدینه رسیدیم، یکی از همراهان خود را گم کردیم. مردم مدینه گفتند: جن او را ربوده است! من این قضیه را به امام صادق‌ (علیه‌السّلام) گفتم. امام (علیه‌السّلام) فرمود: به همان جا که گم شد بروید و با آواز بلند بگویید: ‌ای صالح بن علی، جعفر بن محمد (علیه‌السّلام) به تو فرمود: آیا جنیان این‌گونه با علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) عهد و پیمان بستند؟ فلانی را بجویید و به دوستانش برسانید. سپس بگویید: من شما را به آنچه علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) قسم داده است، قسم می‌دهم رفیق مرا آزاد کنید. زید زراد به نقل از همراه گم‌شده‌اش گفت: چنین کردم و مدتی نگذشت که شخصی که زیباتر از او ندیده بودم از خرابه‌ها نزد من آمد و گفت: در این‌جا مردی از خاندان محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است. آیا می‌خواهی ثوابی ببری و به او سلام کنی؟ من هم قبول کردم. مقداری که راه رفتیم، دیگر چیزی ندیدم و بیهوش شدم تا این‌که کسی آمد و من را نجات داد.
زید زراد گفت: این داستان را به امام صادق (علیه‌السّلام) گزارش دادم. حضرت‌شان (علیه‌السّلام) فرمود: آن غول است که نوعی جن است و انسان‌ها را می‌رباید. وقتی در راه یکی را تنها دیدی از او راه را مپرس و اگر خودش هم راه را نشان داد، در مسیر خلاف آن حرکت کن، و چون او را در ویرانه و یا بیابان دیدی، در مقابل او با صدای بلند اذان بگو و سپس بگو:
«سُبْحَانَ الَّذِی جَعَلَ فِی السَّمَاءِ نُجُوماً رُجُوماً لِلشَّیاطِینِ عَزَمْتُ عَلَیک یا خَبِیثُ بِعَزِیمَةِ اللَّهِ الَّتِی عَزَمَ بِهَا اَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِی بْنُ اَبِی طَالِبٍ ع وَ رَمَیتُ بِسَهْمِ اللَّهِ الْمُصِیبِ الَّذِی لَا یخْطِئُ وَ جَعَلْتُ سَمْعَ اللَّهِ عَلَی سَمْعِک وَ بَصَرِک وَ ذَلَّلْتُک بِعِزَّةِ اللَّهِ وَ قَهَرْتُ سُلْطَانَک بِسُلْطَانِ اللَّهِ یا خَبِیثُ لَا سَبِیلَ لَک‌» که ان‌شاء اللَّه او از شما دور می‌شود.
[۱۳] عده‌ای از علماء، الاصول الستة عشر، ص۱۱-۱۲.    
[۱۴] مجلسی، محمد‌باقر، بحار الانوار، ج‌۶۰، ص۱۰۹-۱۱۰.    

امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: «هرگاه غولی در نظرتان آمد، اذان بگویید (تا از شما دور شود و به شما آسیب نرساند».
[۱۵] شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۹۸، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.    

با این وجود در برخی از روایات وجود چنین موجودی نفی شده است:
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: «نه عدوی وجود دارد، نه طیره و نه غول».
[۱۶] قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۷۴۴، محقق، عبدالباقی، محمد فؤاد، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا.    

در مقام جمع این دو دسته از روایات گفته شده است؛ منظور از روایاتی که وجود غول را نفی می‌کند، آن عقیده از مردم است که غول به هر شکلی درمی‌آید تا انسان‌ها را گمراه و هلاک می‌کند، که این صحیح نیست.
[۱۷] مجلسی، محمد‌باقر، بحار الانوار، ج‌۶۰، ص۳۱۵-۳۱۶.    
[۱۸] محیی السنة، حسین بن مسعود، شرح السنة، ج۱۲، ص۱۷۳، محقق، شعیب الارنؤوط، محمد زهیر شاویش، دمشق، بیروت، مکتب اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.


۱. ↑ ابن منظور، لسان اللسان، ج‌۲، ص۲۸۶، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
۲. ↑ بن منظور، لسان العرب، ج‌۱۱، ص۵۰۷.    
۳. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ‌ج ۱۱، ص۵۱۰، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.    
۴. ↑ مجلسی، محمد‌باقر، بحار الانوار، ج۶۰، ص۳۱۴، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.    
۵. ↑ مجلسی، محمد‌باقر، بحار الانوار، ص۳۱۵.    
۶. ↑ صافات/سوره۳۷، آیه۴۷.    
۷. ↑ ر.ک:سایت اسلام کوئست، مقاله «اصناف و گروه‌های جن».    
۸. ↑ برقی، احمد بن محمد، المحاسن، ‌ ج۱، ص۴۹، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، قم، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، ۱۳۷۱ق.    
۹. ↑ عده‌ای از علماء، الاصول الستة عشر، ص۱۲، قم، دار الشبستری للمطبوعات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.    
۱۰. ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ج۵، ص۱۵۸، تحقیق، تعلیق، شاکر، احمد محمد، عبد الباقی، محمد فؤاد، مصر، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، چاپ دوم، ۱۳۹۵ق.    
۱۱. ↑ مجلسی، محمد باقر، ج۶۰، ص۱۱۲.    
۱۲. ↑ ابی‌یعلی تمیمی، احمد بن علی، مسند ابی‌یعلی، ج۴، ص۱۵۳، دمشق، دار المامون للتراث، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.    
۱۳. ↑ عده‌ای از علماء، الاصول الستة عشر، ص۱۱-۱۲.    
۱۴. ↑ مجلسی، محمد‌باقر، بحار الانوار، ج‌۶۰، ص۱۰۹-۱۱۰.    
۱۵. ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۲۹۸، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.    
۱۶. ↑ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص۱۷۴۴، محقق، عبدالباقی، محمد فؤاد، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، بی‌تا.    
۱۷. ↑ مجلسی، محمد‌باقر، بحار الانوار، ج‌۶۰، ص۳۱۵-۳۱۶.    
۱۸. ↑ محیی السنة، حسین بن مسعود، شرح السنة، ج۱۲، ص۱۷۳، محقق، شعیب الارنؤوط، محمد زهیر شاویش، دمشق، بیروت، مکتب اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.


پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «وجود غول بر اساس روایات»، تاریخ بازیابی۱۴۰۱/۴/۱۲.    


رده‌های این صفحه : جن | غول | مباحث حدیثی | مباحث قرآنی
جعبه ابزار