حجیت الفاظ قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کلیدواژه: ظهور، حجیت الفاظ،
الفاظ قرآن، مراد، جدی.
پرسش: با گذشتن بیش از یک هزاره از زمان
نزول قرآن و نیز با توجه به معیارهای دانش
اصول فقه در مباحث الفاظ از یک طرف و اختلاف موجود در لغت‌شناسان از طرف دیگر، آیا می‌توان به
معانی حقیقی یا
مجازی کلمات قرآن دست یافت؟
پاسخ: ۱. ملاک در
حجیت الفاظ،
ظهور و معانی ظاهری آن است؛ نه صراحت و
نص. ۲. معانی بیشتر الفاظ قرآن روشن است؛ زیرا الفاظی است که در محاورات امروزه نیز در میان عرب زبان‌ها به کار می‌رود؛ ۳. زمان تالیف بسیاری از کتاب‌های لغوی، تاریخی، تفسیری، و نیز روایاتی که به توضیح و تشریح الفاظ قرآن پرداخته‌اند، نزدیک به زمان نزول قرآن هستنئ؛ ۴.در غالب موارد، اختلاف لغویون تا حدی نیست که در معنای آیات، تاثیر دگرگون کننده‌ای بگذارد.
در ارتباط با معانی حقیقی الفاظ قرآن، و یا درباره‌ی مراد جدی خداوند از این واژه‌ها (با توجه به این‌که ممکن است معانی الفاظ در گذر زمان دچار تحول و دگرگونی شوند) باید گفت:
ملاک در حجیت الفاظ، ظهور و معانی ظاهری آن است؛ نه صراحت و نص.
تفاوت میان ظهور و نص این است که در معنای ظاهری احتمال خلاف هم داده می‌شود بر خلاف نص؛ بنابراین اگر لفظی در معنایی ظهور داشت همین مقدار برای حجت بودن کافی است و احتمال خلاف، ضرری به
حجیت ظهو ر نمی‌رساند. آنچه که در این پرسش مطرح شده، در حد احتمال است که ضرری به
ظهورات الفاظ قرآن نمی‌رساند.
معانی بیشتر الفاظ قرآن روشن است؛ زیرا الفاظی است که در محاورات امروزه نیز در میان عرب زبان‌ها به کار می‌رود؛ و هر کس مختصر آشنایی به
زبان عربی داشته باشد معانی بسیاری از الفاظ قرآن را متوجه می‌شود؛ از این‌رو مواردی که نیاز به کتاب‌های لغت باشد نسبتاً کمتر است.
زمان تالیف بسیاری از کتاب‌های لغوی، تاریخی، تفسیری، و نیز روایاتی که به توضیح و تشریح الفاظ قرآن پرداخته‌اند، نزدیک به زمان نزول قرآن بوده؛ از این‌رو کسی که به
ترجمه و
تفسیر قرآن می‌پردازد، باید به این کتاب‌ها مراجعه کند تا معنای حقیقی الفاظ قرآن را به دست آورد.
با توجه به این نکته، پاسخ شبهه دیگر که شاید مراد جدی خداوند همین معانی ظاهری نباشد و شاید حادثه‌ای مثل
شأن نزول، دخالتی در فهم آن داشته باشد؟ نیز روشن می‌شود؛ زیرا ترجمه و تفسیر قرآن باید پس از مراجعه به کتاب‌های تاریخی، تفسیری، لغوی و نیز روایاتی که در تفسیر و شأن نزول قرآن وارد شده است، صورت گیرد؛ پس از مراجعه به این کتاب‌ها، اگر چیزی که مخالف معانی ظاهری پیدا نشد، بر اساس اصل عقلایی باید گفت همین معانی ظاهری، مراد جدی است؛ زیرا اصل در سخنان فرد حکیم، بر جدی بودن مراد است، مگر آن‌که خلاف آن اثبات شود.
در غالب موارد، اختلاف لغویون تا حدی نیست که در معنای آیات، تاثیر دگرگون کننده‌ای بگذارد و در موارد اندک نیز با توجه به دیگر آیات و نیز روایات و نقل‌های تفسیر کننده، می‌توان یکی از معانی لغوی را ترجیح داد.
برای اطلاع بیشتر به کتاب‌هایی که در زمینه علم اصول فقه نگاشته شده مراجعه نمایید؛ مانند: مبانی کلامی اجتهاد، تالیف استاد مهدی‌هادوی تهرانی؛ شرح اصول فقه و شرح رسائل، تالیف استاد علی محمدی.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «حجیت الفاظ قرآن»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۰/۱۴.
